Ivan Illich'in Türkçeye Gölge İş adıyla çevrilen kitabı, 1979 - 1980 yılları arasındaki yazdığı denemelerden oluşmaktadır. Illich bu yazıları ileri de planladığı bazı çalışmalar için de taslak niteliğinde yazdığını da belirtiyor. Peki Gölge İş nedir? Illich bunu, "parasallaştırılmış sektöre dahil olmayan ama sanayi öncesi toplumlarda da rastlanmayan bazı faaliyetler hakkında konuşmak için icat ettiğini" ifade ediyor. Gölge İş'ten kastettiği, nereye konumlandırdığını örneklerle anlatmaya çalışıyor. Bu kitapta toplanan yazılar bir anda ortaya çıkan düşünceler olmadığı gibi, tam bağımsız metinler de sayılmaz. Illich bazı kelime ve kavramlara kendince anlamlar veriyor. Bu anlamlar ise geneli değil, onun anlattığı ya da yazdığı metinlerde bedenlenerek yeni anlamalara dönüşüyor. Ayrıca Illich, yazdıkları, konuştukları ve yaşadıklarından hareketle parçadan bütüne ulaşmaya çalışsa da, ben ya da belki de çoğumuz bu metinleri ilk defa duyduğumuz ve okuduğumuz için garipseyebilir ve ne anlattığını anlamayabiliriz. Bu da çok doğal. Çünkü ben ya da çoğunluk bizler onun zihninde ve çevresinde yaşamıyoruz. Kendine özgü kelime ve felsefe ile zaten genel okur kitlesine de hitap etmiyor. Ağır bir kitaptır. Kullandığı bazı kelimeler Illich'in nevi şahsına münhasırdır. O yüzden onun metinlerine onun baktığı gibi bakamayız. O, metnin ya da bir durumun öncesi ve sonrasını bilerek düşüncelerini açıklarken okur ise sadece o metni anlamaya çalışıyor. Gölge iş ve Vernaküler kavramları kitabın temelini oluşturmaktadır. Sadece bunlar da değil. Kristof Kolomb'un keşif yolculuğu öncesi yaşananları 'dil' bağlamında, benzetme yoluyla açmaya çalışıyor. Lakin çok özel durumu anlamak için de epey çaba harcamak gerekiyor. Kendi kavramaları doğrultusunda ilerken metne bir de İspanyolca kelimeler eklenince anlamak daha da zorlaşıyor. Bir kişinin, bir kişi ya da kurumdan bazı bilgileri öğrenmeden bazı şeyleri duyarak, görerek, uygulayarak öğrenmesi ve tatbik ettiği (Örneğin, birine bakarak namaz kılması ya da duyduğu duaları ezberleyip tekrar etmesi gibi.) durumlardan bahsediyor. Ya da mimarlık ve mühendislik eğitimi almadan bir kişinin bina yapması; pazardan ücret karşılığı alınan meyve ve sebzeler yerine bunun bahçede doğal bir şekilde yetiştirilmesi yoluyla tüketilmesi gibi örnekler yer alıyor. Kitap, okuyanı zorluyor ve bıraktırabilir. Lakin sürekli standart bir şeyler okuyan kişilere bir değişiklik (biraz uçta değişiklik) katabilir. Belki kendisi açısından önemli kavramlar ve bir derdi var ki yazmış diye düşündüm. Okuduğuma pişman mıyım, tabii ki hayır. Fakat Illich külliyatı okunacaksa olabilir. Gölge İş kitabı, yazarın tamamen kendine has bazı kavramlardan yola çıkılarak oluşturulmuş beş denemesi haricinde başka konuları da içeriyor. Bu kitabı 28 - 29 Ocak 2021 tarihleri arasında okudum. Bu yazı ise 16 Mayıs 2021 tarihinde 1000Kitap sitesine eklendi.

Gölge İşIvan Illich · Yeni İnsan Yayınları · 201310 okunma

·

18 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

S. Ali