Item: Moby Dick
Rating: 9 puan verdi
Author: Sercan Baylan

Sercan Baylan

@srcnbaylan

17 Haziran 2021 16:47

728 syf.

· Kitabı okudu

9/10 puan verdi

Beğendi

19 günde okudu

MOBY DİCK - ÖZET, ANALİZ VE DERİN İNCELEME

Youtube videosu: youtube.com/watch?v=DI5MRaR... Kitap özeti, analizi ve derin incelemesi olduğundan bol bol spoiler görebilirsiniz. Yazarın Hayatı Herman Melville 1819 yılında Amerika’nın New York şehrinde dünyaya geldi. Erken yaşta yetim kalması çocukluğunu yaşayamamasına sebep olmuş, çalışma hayatına 15 yaşında atılmak zorunda kalmıştı. Hem okuyup hem kendisini geliştiren bu Genç adam tarih ve antropolojiyle kendisini geliştirmiş, edebiyata olan merakı sayesinde Shakespeare külliyatını erken dönemde okuyup bitirmişti. Ailenin maddi sıkıntısı onu 18 yaşında Miço olarak gemide çalışmaya sürükledi. İngiltere ve Amerika arasında mekik dokuyan yazar, bu dönemde şiirler ve öyküler kaleme almaya başladı. Hayatının büyük romanı olan ve bugün Amerikan edebiyatının değeri geç anlaşılmasına rağmen en büyük romanlarından biri olarak gösterilen Moby Dick’in hikayesini yaşadığı deneyimlerden yola çıkarak yazmıştır. 1841 yılında balina avcılığı yapan bir gemide çalışmaya başlayan yazar gemi tayfasının kötü davranışları sebebiyle kaçmak zorunda kalmış, Markiz adalarında yamyam kabilesine esir düşmüştü. Buradan Bir Avusturalya gemisiyle tekrar denize dönen Melville, gemide çıkan isyan sonucu bu sefer de hapse düşmüş, birkaç gün sonra serbest kalınca yine yerli kabileler arasında yaşamak zorunda kalmıştı. Evine ancak bir başka Balina avcılığı yapan gemiyle dönebilmiş, yaşadığı onca maceranın sonunda Moby Dick adlı eserini zihninde yazmaya başlamıştı. ** Kitabın Yazılmasına Destek Olan Olaylar Bu hikâyenin yazılmasındaki en büyük etken yazarın yaşadığı maceranın yanı sıra, bu macera sırasında öğrendiği diğer hikayelerdir. Birincisi 1820 yılında dev bir Kaşalot, bilinen adıyla İspermeçet Balinası tarafından batırılan Essex gemisi ve mürettebatının hikayesidir. 25 metre boyundaki Balina, devasa Essex gemisini batırmış, kurtulan mürettebat sandallarla hızla kaçıp güvenli bir yer aramıştır. Fakat günler süren açlık ve sefalet onları ölen arkadaşlarını yiyip yamyam yapacak kadar perişan bir hale sokmuş, olayı duyan haber ajansları sayesinde hikâye tüm dünyaya yayılmıştı. Herman Melville’de bu geminin ikinci kaptanın el yazmalarına ulaşmış, olayı ayrıntılarıyla okuyup, kendi romanında bu maceradan yararlanmıştır. Bir diğeri ise Mocha Dick adındaki devasa İspermeçet balinasının hikayesidir. 21 metre boyundaki bu beyaz renkli dev canlı yüzlerce kez saldırıya uğramasına rağmen kurtulmayı başarmış ve birçok insanın ölümüne sebep olmuştur. İşin acı yanlarından biri bu balina gemilere dostane bir tavırla yaklaşıyor olmasına rağmen insanoğlunun acımasızlığına denk gelmiştir ve vücuduna birçok zıpkın saplanmıştır. En nihayetinde 1838 yılında öldürüldüğü zaman vücudunda onunla gezen 19 zıpkının olduğu gözlemlenmiştir. Büyük Yazar Herman Melville bu beyaz balinadan çok etkilenmiş olacak ki, yazdığı romanının adındaki benzerlik sürpriz olmayacaktır. ** Kitabın Özeti Hayatını denize adamış olan İsmail adındaki bir adamın ağzından dinliyoruz bu hikâyeyi. Yaşadığı maddi sıkıntının yanı sıra bu adam karadan yeterince zevk alamadığı için tabancası ve kurşunu olarak gördüğü okyanuslara açılmanın her zaman daha doğru olduğunu düşünürdü. Fakat şimdiki yolculuğu diğerlerine benzemeyecek çünkü balina avcılığı için yollara düşen İsmail, bu seferin ne kadar zorlu ve çekişmeli olacağını görecek, kelle koltukta yaşamanın ne olduğunu Pequod gemisiyle çıktığı macerada öğrenecektir. İsmail iş bulup yola çıkmadan önce eski bir handa konaklayacaktı. Bulduğu odada ileride onunla beraber Pequod gemisine binecek olan korkusuz, cesaretli ve cömert bir adam olan, aynı zamanda balina zıpkıncılığı yapan Queequeg ile tanıştı. Yüzünde garip şekiller olan bu korkutucu yamyam, o gece İsmail’i fena halde korkutmuş olmasına rağmen İsmail’in en iyi arkadaşı oldu. Yine şehirde olup gemiye binmeden önce yapacakları bir şey daha vardı. Bu Kiliseye gidip Maple baba dedikleri adamın vaazını dinlemekti. Burada Yunus peygamberin hayat hikayesini dinleyen İsmail artık iş bulup yola çıkmanın vaktidir diye düşünmüş, uzun uğraşlar sonucunda Pequod gemisine Queequeg ile binmişlerdi. Gemiye adım attıklarında birçok hikâye dinlemeye başladılar. Şüphesiz en önemlisi geminin Kaptanı olan ve edebiyat tarihinin unutulmaz isimlerinden biri haline gelen Ahab’ın hikayesidir. Hırs ve intikamla dolan kaptan Ahab’ın tek bir hedefi ve tek bir düşmanı vardı. Bu, bir zamanlar bacağını kopartıp onu tek bacakla yaşamaya mahkûm eden Beyaz Balina Moby Dick idi… Shakespeare tragedyalarının efsane karakterlerinden esinlenerek yaratılmış olan Kaptan Ahab, kendisini Tanrı gibi görürdü. Sağduyudan uzak olan bu adam intikam ateşiyle yanıp tutuşurken, kötülüğün vücut bulmuş hali olduğuna inandığı Moby Dick’i öldürmenin kaçınılmaz kaderi olduğuna inanırdı. Fakat İleride doğanın tasviri olarak karşımıza çıkacak olan Beyaz Balina, Kaptan Ahab’ın düşündüğü kurban olmayacaktı, aksine asıl kurbanın hırs ve akıldışı intikam peşinde koşan ve boğazına kadar kibre batan Kaptan Ahab’ın olduğunu bize gösterecektir. Kaptan Ahab gemi yola çıktıktan sonra mürettebata gözükmeyip, ardında anlatılan hikayelerin güçlenmesini bekledi. Mürettebatın gözünde büyüyen bu adam insanların karşısına çıktığında apaçık amacını herkese haykırmış, Moby Dick’i öldürene kadar durmayacağına ant içip, diğer gemicilerin de buna ayak uydurmasını istemişti. Özellikle ortaya büyük bir para ödülü koyması da gemi mürettebatını heyecanlandırmış olacak ki cesaretlenen mürettebat da beyaz balinayı bulmaya yemin etmişti. Fakat bu çılgınlığa karşı temkinli olan tek bir adam vardı. Bu adam Pequod gemisinin ikinci kaptanı olan Starbuck’tı. Muhafazakâr düşünce içinde olan Starbuck, eylemleri ve olayları Hıristiyan inancıyla harmanlardı ve akılcı düşünmeye özen gösterirdi. Fakat onun gibi düşünen başka kimse olmadığı için yakında gelecek felaketten kurtuluşun olmadığını da anlıyordu. Gemiciler Moby Dick’i aramaya devam ettiler. Bu sırada birkaç balina yakalamayı başardılar fakat Kaptan Ahab’ın gözü diğer balinaları görmüyordu, onun için tek bir şeytan vardı, ona ulaşmak için her şeyi göze almıştı. Nihayetinde o an gelmiş Moby Dick ile karşılaşmayı başarmışlardı. Artık Günler sürecek olan bir maceraya girişmişlerdi. Dev balina oldukça zeki ve hızlıydı bu yüzden Kaptan Ahab düşmanını kolay kolay alt edemeyeceğini biliyordu. 3.günün sonunda ne intikam yeminleri ne de ödül çığlıklarından eser kalmamıştı. Çıkan tek haykırış Pequod gemisinin mürettebatının acı çığlıkları olmuştu. Geçmişten kalan hırs uğruna yaşanan felakette Moby Dick beraberinde İsmail hariç herkesi yanında götürdü. ** İnceleme ve Analiz Dünya edebiyatının geç keşfedilen romanlarından biridir Moby Dick. Çünkü yazar kitabı yayınlandıktan sonra yaşadığı dönemde ancak 3000 kopyalık satış görmüştür bu da dönemine göre başarısız bir eser olduğunu gösterir. Fakat ışığı olan her kitap gibi Moby Dick de keşfedilmiş ve hak ettiği değeri bugün edebi çevrelerce görmektedir. Sıradan okurların en çok dile getirdiği mesele kitabın içeriğindeki bilgilerin sıkıcı olduğu yönünde fakat gerçek edebiyatla ilgilenenler burada kendini belli ediyorlar. Çünkü kitap Shakespeare tragedyasından, şiire, belgesel romandan, destana kadar uzanan geniş yelpazeli bir eserdir. Bu fark edilmediğinde gerçek bir edebiyat şöleninden faydalanamayacağınızı anlamanız gerekir. Pequod gemisi farklı milletlerden gelen insanların bir araya geldiği, hiyerarşik düzende yönetilen bir ticari gemi olarak karşımızdadır. Fakat balina avcıları hiçbir zaman kendilerini ticaret gemisi olarak görmezler çünkü geniş okyanusları keşfedenlerin yüzyıllarca kendileri olduğunu düşünmüşlerdir. Balina avcılığının dönemine göre önemli nedenleri olduğu görülmüştür fakat Pequod gemisinin kaptanı Ahab kendi nedenlerini yaratmış ve yola sadece yeminini gerçekleştirmek için çıkmıştır. Denizciler kehanetlere ve kadere inanan insanlardan oluşur ama Pequod kendi kaderini yazmak için kullandığı kalemi balina kanıyla doldurduğundan mıdır bilinmez, denizin dibine yelken açtığını görememiştir. Pequod gemisi ilkel bir tabuttur. Adını, beyazların Amerika keşfi sonrasında neslini tükettiği Kızılderili kabileden alan bir kıyamet sembolüdür. Kasvetli renginin yanı sıra Balina kemikleri ve dişleriyle süslenmiş bu yüzen tabut şiddetli ölümlerin hatırasını son anına kadar yanında taşımıştır. ** Moby Dick kitabı dini motifleri bol bir eserdir. Anlatıcı İsmail adını, Hz.İbrahim’in Allah’a kurban etmek istediği oğlu İsmail’den alır. Kaptan Ahab adını İbranice İncil’den alıntıyla, İsraillileri putperest bir yaşama sürükleyen kötü kral Ahav’dan alır. Kitabın içerisinde sıkça Yunus Peygamber ve Süleyman Peygamberin ismi anılır. Pequod gemisi batıp herkes denize gömüldüğünde sadece İsmail hayatta kalır. Onu kurtaran gemi Rahel ise Hz Yusuf’un annesinin ismidir. Fakat yabancı kaynaklara bakıldığında onca sembollerin içindeki en güçlü karakterin Moby Dick olduğu görülür. Aslında Balinanın neyi simgelediği tam olarak anlaşılamaz. Kimilerine göre O en başından beri Tanrıyı simgeler. Ayrıntılı epigramlara ve pasajlara bakıldığında yüce gücü ve hikayelerinden bu sonucu çıkaran birçok yazının kaleme alındığı görülür. Beyaz balinaya atfedilen daha çok sayıda teorinin yazılmaya devam edildiği düşünüldüğünde Moby Dick neden Amerikan edebiyatının en büyük eserlerinden biri olduğunu bize apaçık gösterir. ** Dick kelimesi Richard isminin kısaltılmışıdır. Bugün İngilizce dilinde “Dick” argoda Penis anlamına gelir. Kitabın yayınlandığı yıl 1851 idi. Henüz bu dönemde kelimenin argo anlamı taşıdığı hakkında net bir bilgi yok ama kelimeye yazılı kaynaklarda ilk defa Random House tarafından 1966 yılında yayınlanan Norman Bogner’in Seventh Avenue adlı kitabında rastlıyoruz. Peki bunu neden söyledin diyebilirsiniz. Çünkü Moby Dick’i cinsel obje olarak gören hatta makalelerinde buna yer veren yazarlara da rastlamak mümkün. Buna sebep olan kişinin de bizzat yazarın kendisi olmuş olabilir. Bilindiği üzere Herman Melville Moby Dick kitabını Hawthorne’a ithaf etmiştir. Aralarındaki mektuplaşmalara göz atıldığında yazarın Hawthorne’a duyduğu cinsel çekim görülmektedir. Bu yüzden de Moby Dick’in doğayı, tanrıyı, gücü temsil ettiği kadar cinselliği de temsil ettiği düşünülmüştür. Türkiye’de bahsi şu ana kadar sadece Vedat Ozan tarafından edilen bir konu da İsmail ile Queequeg arasındaki eşcinsel çekimdir. Açık söylemek gerekirse ben de böyle bir şeyi fark etmemiştim ama yazar olan yakın arkadaşımın söylemesiyle farkına varmış oldum. Bu durumun önemi yayınlandığı yıla bakıldığında anlaşılabilir. Çünkü bu tarihte daha önce yazılmış eşcinsel metinle karşılaşmak pek mümkün değildir. Bundan dolayı yazar tabuları da yıkmayı denemiştir. ** SONUÇ Moby Dick sadece Amerikan Edebiyatının şaheseri olmadı. Dünya edebiyatının en iyi kitaplarını sıralıyor olsaydık üç haneli rakamlara gelmeden listede yerini alırdı. Çünkü Moby Dick genel temasının fersah fersah ötesine gidebilmiş nadir kitaplardan biridir. Biyografi yazarı Laurie Robertson-Lorant’a göre Epistemoloji temalar arasındaki en özelidir. İsmail’in balina taksonomisi bunu kanıtlar nitelikte. Kitabın belgesel roman özelliği de bu bilgi deryasından gelir. Anlatıcı İsmail’in meditatif düşüncesiyle Kaptan Ahab’ın monomanisini karşılaştırmak için bolca epigram mevcuttur. Şüphesiz kitabın en önemli iki karakteri Kaptan Ahab ve Beyaz Balina’dır. Moby Dick kaptanın bacağını kopardığı andan itibaren intikam yeminleri etmeye başlayan bu adamı yatağa bağlamak zorunda kalanlar bilir, bu adamın nasıl çıldırdığını. Kaptan Ahab, Moby Dick’in tanrının bilinmez doğası ve doğanın mutlak gücü olduğunu bilseydi yine de kararından dönmeyecek kadar onurluydu. Onu gemide uyaran tek kişi ikinci kaptan Starbuck’tı ama bu adam da o kadar onurluydu ki gerçeği ve geleceği görmesine rağmen Ahab’ın izindeydi. Birçok milletten insanın bir araya geldiği Pequod gemisi bugünkü dünyanın bir simgesi sayılır. Saplantılı fikrin peşinden giden mürettebatın sonu içinde “kader” demek kolaya kaçak olacaktır. Çünkü seçme şanları olmuştu ama onlar ödül uğruna dibe gitmeyi göze almışlardı. Kıyametin sembolü Pequod tabutu Moby Dick’in şiddetiyle okyanusa gömülürken, Queequeg için hazırlanan tabut İsmail’e yeni bir yaşam sundu. “Sarhoş bir Hıristiyanla yatmaktansa, ayık bir yamyamla yatmak yeğdir.” Kaynaklar: 1) 20 Kasım 1820: Essex isimli balina avı gemisi, bir kaşalot tarafından batırıldı marksist.org/icerik/Yazar/59... 2) Dünyaca Ünlü Moby Dick Romanına İlham Veren İki Gerçek Balinanın Hikayesi seyler.eksisozluk.com/dunyaca-unlu-mo... 3) britannica.com/topic/Moby-Dick... 4) sparknotes.com/lit/mobydick/facts 5) grammarphobia.com/blog/2011/01/di... 6) en.wikipedia.org/wiki/Moby-Dick 7) turuz.com/storage/her_kon... 8) Course Hero Youtube Kanalı: youtube.com/watch?v=NIrtef3... 9) Pena Kanalı – Ufkun 2 Katı Vedat Ozan – Kehribar mı, Amber mi? youtube.com/watch?v=D4BOz9J... 10) The Representation of Sexuality in Herman Melville's "Moby-Dick; or: The Whale" grin.com/document/468277