bankaların sistemi
Ekonomi herkesçe bilindiği üzere son derece karmaşık bir konudur. Daha basit bir hâle getirmek için basit bir örnek düşünelim.
Açıkgöz finansçı Ahmet Açgözlü İzmir'de bir banka kurar.
İzmirli bir müteahhit olan A. A. Kiremit, ilk büyük işini teslim ederek bir milyon dolarlık ödemesini nakit olarak alır ve parayı da Bay Açgözlü'nün bankasına yatırır. Bankanın şu an elinde bir milyon dolar sermayesi vardır.
Bu sırada, deneyimli ama parasız olan Ayşe Özfırıncı, yeni bir iş fırsatı fark etmiştir, zira onun bulunduğu bölgede hiç iyi fırın yoktur. Öte yandan, elinde sanayi tipi fırınlar, evyeler, bıçaklar ve kap kacakla birlikte tüm tesisi kuracak para da yoktur. Bankaya gider, iş planını Açgözlü'ye sunar ve bunun iyi bir yatırım olduğuna ikna eder. Açgözlü ona bir milyon dolarlık krediyi verir.
Özfırıncı da müteahhit Kiremit'e fırınını inşa edip içini donatması işini verir. Onun da ücreti bir milyon dolardır.
Kiremit'e kendi hesabından bir çek yazarak ödeme yaptığında, Kiremit bu çeki Açgözlü'nün bankasındaki hesabına yatırır.
Peki, sonuçta Kiremit'in banka hesabında ne kadar para vardır? Evet, iki milyon dolar.
Bankanın kasasında nakit olarak ne kadar var? Bir milyon dolar.
Bu kadarla da kalmıyor. Müteahhitlerin genelde yaptığı gibi, işin ikinci ayında Kiremit, Özfırıncı'ya beklenmedik problemlerden ve masraflardan ötürü fırını inşa etmenin maliyetinin iki milyon dolara yükseldiğini söyler. Özfırıncı durumdan hoşnut olmaz ama işi de yarıda bırakamayacağından tekrar bankaya gider, bay Açgözlüyü ikna eder ve Açgözlü hesabına bir milyon dolar daha yatırır, o da parayı müteahhitin hesabına.
Kiremit'in şu an banka hesabında üç milyon dolar var, ama gerçekte bankadaki para hâlâ bir milyon dolar. Başından beri bankada duran para.
Günümüzde, ABD bankacılık yasaları bankanın bu işlemi yedi kez daha yapmasına izin verir. Böylelikle bankanın kasasında hâlâ sadece bir milyon dolar bile olsa müteahhit kendi hesabında 10 milyon dolar biriktirebilir. Bankalar ellerine mevcut olan her bir dolar için on dolara kadar kredi verebilirler, bu da şu demektir: banka hesaplarımızdaki paranın yüzde 90'ının gerçek banknot ve madeni para olarak karşılığı yoktur.
Sayfa 470Kitabı okudu
·
143 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.