800'lerde birçok Rus kavmi Doğu Avrupa'da yaşarken Varyaglar olarak bilinen Vikingler, anavatanları Norveç'ten yola çıkarak Rusya topraklarına, Astrahan'a kadar, ticaret için gelmişlerdi. Ruslar, Rurik adında bir Varyag'dan Rusların lideri olmasını ve parça pinçik olan kavimlerini birleştirmesini istediler. Bu istek Rurik tarafından kabul edildi ve yeni başkent Novgorod'da yerine getirilmeye başlandı. Rurik'in oğlu Oleg, babasından devraldığı topraklarda Kiev Knezliğini kurdu ve yeni başkenti devlete adını veren Kiev şehri olarak belirledi. Rurik hanedanı, ülkeyi 700 yıl yönetti. Moğol işgallerine rağmen sona ermeyen hanedan, kudretli yöneticileriyle Rus halkının yüce sevgisini kazanmıştı.
Çarlık sistemini başlatan Korkunç İvan'ın iki çocuğu vardı: İvan Çareviç ve Fyodor Çareviç. Tahta İvan layık görülse de kazaren babası öldürdüğünden onun yerine 1. Fyodor geldi. Genç Çar veliahtsız ölünce Rurik hanedanı sona erdi. (Daha sonrasında Rurik kanından bir çocuk daha doğacak: Dimitri Çareviç.)
Hanedan krizinin önüne geçmek için Korkunç İvan'ın danışmanı Boris Godunov Çarlığa getirildi. Halk Rurik kanından bir hükümdar istiyordu. Boris Godunov, yaptığı reformlarla, hayırlarla bile sempati kazanamadı. Boris Godunov'un sıkıntılı bir dönemde tahta geçişi, Boris tarafından öldürtülen Dimitri Çareviç'in bir akranı olan Grigori'nin işine gelir. Dimitri olduğuna Polonyalıları inandırır ve ayaklanmayı başlatır.
Krakow'dan yola çıkan düzmece Chernigov'da fitili yakar, şehrin yakınında Novgorod-Severski'de bir meydan muharebesine girer. Daha sonra Kursk şehrine yakın Sevsk ve Rılsk şehirlerinde savaşırken Ukrayna sınırındaki Putivl'de Çar'ı tehdit eder. Voronej'i ele geçirdikten sonra Boris ölür, yerine oğlu geçer, ancak nafile: Dimitri kan dökmeden Tula ve Moskova'yı alır. Taht artık bir sahtekara aittir.
"Övünmek gibi olmasın ama/beni hiçbir ceza korkutamaz aslında./Korkak değilim ama aptal da değilim./Boş yere ipe çekilmek de/hiç bana göre değil." (Sf. 3) Vorotinsky ve Şuyski gerçekten taht hırsı yaşamıyor ancak Boris Godunov'un sebep olduğu vaziyetten hoşnutsuzlar.
Halkın çarı gerçekten sevmediği bariz. Hanedan bittiğinden yönetecek adam yok diye hep bunlar. Anne çocuğunu zorla ağlatıyor hatta birileri soğan mı sürsek gözümüze diye alaya bile alıyor.
"Çar katilini kendimize hükümdar yaptık." (Sf.16)
Gerçek dimitri ivanoviç daha 8 yaşında Boris Godunov tarafından öldürtüldü. Yani düzmece Dimitri'nin yalan olduğu çok bariz aslında.
Yedi yaşındaydı./(O zamandan bu yana on... Yok daha fazla:/Neredeyse on iki yıl);/Yaşasa seninle akran olacak. (Sf. 17) Aslında ruhban sınıfı da Boris Godunov'un hareketlerinden rahatsız. Onlar da Rurik hanedanına mensup bir hükümdar istiyor, tıpkı halk gibi. Peder Pimen bizim Grigori'ye alttan alttan fitneyi veriyor.
Ah Litvanya bize savaş açsa!/Hemen sarılıp kılıcıma giderdim onlara karşı savaşa./Ya da dirilip mezarından Çareviç ve haykırsa bize:/"Çocuklarım, sadık kullarım, neredesiniz?"/Boris'i, benim katilimi kovun,/Yakalayın düşmanımı, bana getirin!.." diye./ (Sf. 19) diyen ateşli Godunov karşıtı evladımızı, kötü bir keşiş "Sen veliahtın akranısın.../yeterince kurnaz ve dayanıklıysan.../ Anlıyor musun?" (Sf. 19) diyerek düzmece Dimitri olmaya ikna etmeye çalışıyor. Soyluların ve halkın aptallığından faydalanmasını tavsiye ediyor.
Şimdiki Hristiyanlar pek cimri olmuş./Parayı pek sevdiklerinden,/herkes kendine saklıyor; Tanrı'ya bile vermek istemiyorlar. (Sf. 29) Puşkin hem iyi bir Hristiyan imaji çiziyor hem de Gavriliada poeması gibi hristiyanlıkla dalga geçiyor. Tanrı'ya para mı verilir, sanki ihtiyacı var da, sizi dolandırıcılar der gibi.
Aynı zamanda çarlık bürokrasisi de iyi işlemiyor. Kaçan karakter Grigori Otrepyev, ancak nöbetçi, bir takma ad olan Grişka Otrepyev diyor. Nasıl bulabilir ki Grigori'yi bunlar? Sonra Grigori, yazılı emri sesli okurken Grigori Otrepyev'i görüyor ama nöbetçinin dediği gibi asılma olayı falan yok. Nöbetçi, "Yanlış, her şeyin yazılması gerekmez." diyor. Yani bürokraside keyfe göre ceza kesme hala devam ediyor. Grigori'nin rahip.Varlaam'ı suçlama denemesi elinde patlıyor ve onun suçlu olduğu anlaşılıyor. Gayet kaliteli ve komik bir sahneydi.
Şunu bil ki ne kral, ne papa, ne de soylular bakıyor/ Söylediklerimin doğru olup olmadığına./Dimitri olmuşum, olmamışım, onlara ne?/Ben kargaşa için, savaş için bir bahaneyim./Onlara da biri bu lazım zaten. (Sf. 66) Çıkarcılık da apaçık gözler önüne seriliyor. Haklı da. İsveç ve Polonya zaten savaşa hazırlanıyordu. Halk, Boris'in zulmünden kurtulmak istiyordu; Dimitri'nin emrindeki adamlar, para ve ayrıcalık için onu destekliyordu; aşık olduğu Marina, Çariçe olmak için onun yanında duruyordu; Şuyski ve A. Puşkin, ismen bile olsa Rurik hanedanından birini görmek için resmiyette olmasa da destekliyordu. Hal böyleyken Dimitri'yi gerçekten seven yoktu, ancak o Çar olduktan sonra bunların hiçbir önemi yoktu. Zira diğerleri bir avuç para alacakken Dimitri koskoca bir ülkeyi alacaktı.
Sayfa 77 ve 78'de bulunan meczup Nikola, deli ve zavallı olsa da Boris Godunov'a "Veliahtı öldürttün!" (yani 7 yaşındayken öldürülen Dimitri'yi) ve "çocuk katili bir Çar'a dua etmem" diyor. Puşkin'in kardeş katli ve Çarlık sistemine karşıtlığının sembolü gibi bu karakter. Kitapta bazı bölümlerin ya da dizelerin sansürlendiğini görüyoruz. Ancak bu sahne düpedüz hakaret içeriyorken nasıl oluyor da ilk basında izin veriliyor çok merak ediyorum.
Tarihi çok iyi bilmek gerek. Öbür türlü okunsa da tam anlaşılamayacak bir başyapıt.
ceren güneş 
Cemre Ceylin 
Oğuz Aktürk
··
575 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.