Aslına bakılırsa, uzun yıllar boyunca Gandhi, İngiliz
egemenliğine karşı ulusal mücadelenin önde gelen bir şahsiyeti
olmuş, hatta birçok kez tutuklanıp cezaevine girmişse de, bir
ulusal kurtuluş savaşçısı olmadığı kesindir. Gandhi aslında
Roy'un desteklenmemesi gerekir diye itiraz ettiği sömürgelerdeki
burjuva demokratik bağımsızlıkçı hareketlerin en tipik örneğini
oluşturur. Bu ayrım unutulduğunda Gandhi'nin Hindistan'ın
bağımsızlığına varan süreçte ulusal kurtuluş mücadelesinin
körükleyicisi değil, frenleyicisi olduğu da çoğu kez unutulan,
gözden kaçırılan bir gerçekliktir. Nitekim bu unutulduğu taktirde
neden Gandhi'nin güya baş düşmanı olduğu İngiltere'de bir
heykelinin dikildiği de anlaşılmaz hale gelmiştir. Gerçekten de
Gandhi belki de düşmanları tarafından heykeli dikilen ilk ve tek
“ulusal kurtuluş savaşçısı’’dır: Gandhi'nin yüzüncü doğum
yıldönümü olan 1969'da İngiltere'de bir heykeli dikilmiştir