Farabi’de Akıl
Farabi aklın altı manada kullanıldığını belirtir.
1. Genellikle halkın konuşmasında akıllı ve faziletli derken kastettiği ve Aristo’nun phronesis (taakkul) dediği Akıl.
2. Kelamcıların akıl bunu emreder veya nehyeder derken kasdet-tikleri küsmen sağduyu ile aynı manada olan akıl. {{?}}
3. Aristo’nun Kitab el-Burhan (İkinci Analitikler)’da
Sayfa 148
·
109 görüntüleme
{{Aristoteles’in phronesis kavram ına ahlak ile ilgili eserleri ba ğlam ında dört farkl ı tan ım getirdi ği söylenebilir. Bu tan ımları n ikisi erdem, üçüncüsü uygulama, dördüncüsü ise phronesisin nitelikleri aç ısındandı r.
Erdemle ilgili ilk tan ım Eudemos’a Etik’te yer al ır. Buradaki tan ımlama onun orta yol ö ğretisine i şaret eder. Buna göre phronesis, a şırı uçlar ı ‘avanaklık’ ve ‘kurnazl ık’ olan bir karakter erdemidir. Karakter erdemleri a şırı uçlar aras nda bir denge olduklar ndan phronesis de bu durumu işaret eden bir erdem olarak sunulur.
Erdemle ilgili ikinci tan ım ahlaki eylemlerin ilkesini olu şturan tercih ve seçimlere gönderme yapar. Retorik’te bulunan bu tan ıma göre “sa ğgörü [phronesis], insanlar n daha önce saym ış olduğumuz -adalet, cesaret, ölçülülük, yüce gönüllülük, görkem gibi erdemlerdir.- iyi ve kötü eylemlerin mutlulukla ili şkisi üzerine ak ll ı kararlara varmalar olanaklı k ılan anlay ışlıkık erdemidir”. Bu tan ımlama, öncelikle erdem olarak kabul edilen eylemlerin belirlenmiş olmas ını şart ko şar. Sonras ında ise ahlaki eylemin durumsal karakterinden dolayı , hangi eylemin seçilmesiyle iyi ve mutlulu ğun aç ığa çı kar ılmasını n imkân ını sorgulayan erdeme göndermede bulunur. Yani bu anlam ıyla phronesis, ahlaki seçimlerimize e şlik eden bir tür karar ve tercih yapabilme yetimizi ifade eden erdemdir. Bu da ahlaki alanda erdemin de ğerini belirleyen önemli bir kavramı n tercih oldu ğunu göstermektedir.
Üçüncü tanı m atlıyorum.
Son tan ımlama ise bugün de görece daha çok müracaat edilen, kullanı lan ve kabul gören tan ımlamad ır. Burada Aristoteles kavramı ahlaki bir zeminde ele almakta ve bir dü şünce erdemi olarak ortaya koyup, ba ğlam belirlemekte ve hangi niteliklere sahip oldu ğunu işaret etmektedir. O, phronesisi Nikomakhos’a Etik’in VI. kitab nda bir dü şünce erdemi olarak ortaya koyar ve şu şekilde tan mlar: “ İnsan için iyi ve kötü şeylerle ilgili, ak ılla giden, uygulayıcı, do ğru bir huy olmas ı kal ıyor geriye”. Bu tan mlama, Aristoteles’in phronesisten ne anlad ığı ve kavram ın özelliklerini göstermesi aç ısından önemlidir: Phronesis her şeyden önce iyi ve kötü şeylerle ilgilidir. Bu onun daima en genel de ğerlerle birlikte ele al nmas ını gerektirir. İkinci olarak ak ılla giden, eylemlerimize e şlik eden dü şünsel bir taraf görünmektedir. Üçüncü olarak phronesis her zaman pratiktir ve insan ın eylemlerindeki yöneticisidir.}}
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.