Passing, Türkiyeli okur tarafından pek aşina olunmayan bir dönemden, "kükreyen" 20'li yıllara damgasını vuran Afroamerikan kültürel hareketi olarak tanımlanabilecek Harlem Ronesansı'ndan doğan çarpıcı bir roman. Kendisi de "Karayipli" bir baba ve Danimarkalı bir annenin çocuğu olan yazar Nella Larsen'ın otobiyografik gölgeler bırakarak yarattığı Passing, yazıldığı dönemden bugüne yazarın magnum opus'u Quicksand'in gerisinde bekleyip duran bu sessiz "diğer başyapıt"; gerek adaptasyon kalitesi, gerek sinematografisi, gerek muhteşem oyunculuklar ev sahipliği ile oldukça başarılı bir filme dönüşerek kendini yeniden çağdaş okura hatırlatma şansı buluyor. Passing, "açık tenli" bir siyahi kadının (Clare) ırk temelli sosyoekonomik statü değişimini, yine bu değişimin bir başka ucunda yer alan çocukluk arkadaşı Irene'in gözünden anlatan postmodern bir geçiş (passing) anlatı örneği. Ülkemizde daha çok köle (slave) anlatısı koluna aşina olduğumuz (ki en yakın örneklerinden biri olarak muhteşem Begüm Kovulmaz çevirisi ile Siren Kitap imzalı Yeraltı Demiryolu verilebilir) Afroamerikan edebiyatının öksüz kolu geçiş anlatısını, köle anlatısının odağı olan fiziksel sınırların yerini görünmez zihinsel ve sosyal sınırlara bıraktığı bir diğer sınır (border) anlatı biçimi olarak tanımlamak mümkün. Passing'i özel kılan ise onu çağdaş okuruna da sıkı sıkıya bağlayacak anlatı unsurlarından müteşekkil doğası. Hem üslup hem kurguda başat unsur olarak kimlik, kimliksizleşme, aidiyet ve parçalanma; kesişimselliğin doğası gereği kaçınılmaz bir şekilde cinsiyet; risk alma-geri çekilme metaforu ile belirginleşen, "queer" anaforuna sıkı sıkıya tutunan bir cinsel özgürleş(eme)me ve lezbiyen alt metni bu unsurlar arasında öne çıkanlar. Larsen'ın yazınsal ustalığı ise metnin belkemiğine yerleştirdiği okuma-okunma ikiliğinde yatıyor. Irene'in roman boyu "geçiş"in öznesi Clare'ı, okurun ise "gizli özne" Irene'i okuduğu bir kulaktan kulağa oyunu yaratan Larsen, anlatısını dokunsal bir oyuna çeviriyor diyebiliriz. Irk, sınıf ve cinsiyet bağlamında sayısız okumalara yelken açtıran "gizli hazine" içeriği, karakterlerinin kaygan doğasını inşa ediş şekli, metnin gizemli ve dokunsal özü, trajik melez/femme fatale anlatısına getirdiği feminist bilinci ile Passing, zamansız bir anıtsallıkla edebiyatın kıymeti bilinmeyenleri arasında gururla ve vurdumduymazca yükseliyor.

PassingNella Larsen · Penguin Classics · 200310 okunma

·

183 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.