Biraz bilim kurgu, biraz distopik biraz da fantastik bir roman olsun . Kaliteli psikolojik ve sosyolojik tahliller içersin, üstelik ibretlik mesajlar da versin. Bütün bunların yanında arka planda okuyucuyu bazen gülümseten, çoğu zaman hüzünlendiren en çok da düşündüren ağır bir hiciv olsun derseniz, işte size Köpek Kalbi.
Bolşevik devrimi sonrasında 1925 yılında Bulgakov tarafından yazılmış bir Rus klasiği. Diğer klasikler kadar meşhur olamasa da dünya edebiyatında önemli bir yer edinmiştir.
Mihail Afanasyeviç Bulgakov, Sovyet Rus roman ve oyun yazarıdır. 1891 yılında Ukrayna Kiev'de doğdu.Tıp eğitimi aldı ancak güçlü edebî yeteneği sayesinde doktorluğu değil yazarlığı meslek olarak tercih etti ve bu seçimi, hayatının sonuna kadar maddi sıkıntı içerisinde yaşamasına neden oldu. Çünkü yazdıkları, Sovyet rejiminin ilkeleriyle örtüşmüyordu. O hicivden , devlet ise katı sansür politikasından geri adım atmadı. Köpek Kalbi romanı da bu sansürden nasibini aldı ve dönemin iktidarı Stalin tarafından yasaklandı. Kitap, ilk defa 1967 yılında Amerika'da yayımlandı. Rusya'da ise ancak Bulgakov'un ölümünden 47 yıl sonra, 1987 yılında okuyucularıyla buluşabildi.
Roman, sokak köpeği Şarik'in içler acısı hikayesiyle başlar. Her ne kadar kitabın konusu ilk bakışta, İnsanların ömrünü uzatmak ve onları gençleştirmek için uçuk deneyler yapan ünlü bir profesörün, bu sokak köpeği üzerinde yaptığı deneysel çalışma ve sonrasında başından geçen ilginç olaylardan ibaret bir bilim kurgu gibi görünse de, Bulgakov, sembolik bir üslup ile, bu hikaye üzerinden , öncesi ve sonrasıyla Bolşevik devrimini eleştirir.
Şarik, Rusya'nın sert soğuğunda, açlık ve sefalet içinde, insanlar tarafından itilip kakılan yaralı bir sokak köpeğidir. Kendisine bir parça sucuk veren bir adamın peşine takılır.Çünkü sadece karnını doyurması, ona sıcak bir yuva vermesi ve hakaret etmemesi Şarik'in bir insanı sevmesi ve ona güvenmesi için yeterlidir. Bütün insanlara karşı güvenini kaybetmiş olan Şarik, hayatında ilk defa iyilik gördüğü bu iyi kalpli adamın, kendisine denek arayışı içerisinde olan ünlü Profesör Filipp Filippoviç olduğundan habersizdir.
Ezikliğin, acının, açlığın dibini gördüğü sefil hayattan sonra, zengin, kibar, eğitimli doktorun çok odalı evinde iyice beslenip sağlığına kavuşan hatta boynuna takılan tasmayı artık sahipli bir köpek olmanın gururuyla taşımaya başlayan Şarik'in hayatı , Profesörün en başından beri tasarladığı deneysel ameliyatın gerçekleşmesiyle tamamen değişir.Profesör, kısa bir süre önce ölen azılı bir suçlunun hipofiz bezini ve er bezlerini köpeğe nakleder. Bundan sonra köpek yavaş yavaş insana dönüşmeye başlar. Zamanla devlet tarafından da kabul görüp adına bir kimlik çıkarılır, hatta kendisine resmi bir iş de verilir. Küfürlü konuşan, bol bol içki içip kadınlara sarkıntılık eden, sürekli sorun çıkaran rahatsız edici ve küstah bir tip olan Şarik'le aynı evi, aynı sofrayı paylaşmaya daha fazla katlanamaz Profesör. Sonunda yeni bir ameliyatla Şarik'e verdiklerini -yani azılı bir suçluya ait olan hipofiz bezi ve er bezlerini- geri alır ve onu, eskiden olduğu gibi , bir lokma ekmek için sahibinin peşinden koşan sevimli bir köpek haline geri döndürür.
Kendisi de burjuva sınıfından sayılabilecek olan Bulgakov, Sovyet Rusya'da yaşanan Bolşevik devriminden sonra kurulan komünist rejimin, burjuva sınıfın aleyhine gerçekleştirdiği politikalardan rahatsızdır. Ancak, her zaman olduğu gibi baskıcı rejimlerin en ufak bir eleştiriye tahammülü yoktur. İfade özgürlüğünün olmadığı bu tür toplumlarda yaşayan yazarlar da görüşlerini genellikle sembolik hikayelerle anlatma yolunu tercih ederler. Bulgakov da aynı şekilde eleştirilerini ,edebi yeteneği ve aldığı tıp eğitimi sayesinde ustaca yazdığı bu kurgu hikayenin arka planına gizlemiştir.
Sokak köpeği Şarik'in profesörle tanışmadan önceki sefil hayatı proletaryanınn devrimden önceki halini simgeler. Köpeği bir parça sucuk vererek peşine takan Pofesör Filipp Filippoviç ise karın tokluğu ve sıcak bir yuva vaadiyle işçi sınıfın aklını çelerek, onları devrime hazırlayan Lenin'dir. Sokak köpeğinin ölüm kalım savaşı verdiği zorlu ameliyat, devrimi, ameliyat sonrasındaki yeni hayatına uyum sağlayamayarak huzur bozucu bir mahluka dönüşen insan Şarik ise devrimden sonraki işçi sınıfı simgeler.
Romanda geçen en vurucu cümle, Profesör Flipp Filippoviç'in insan haline dönen ve her türlü kötülüğü yapmaktan çekinmeyen Şarik için söylediği "Şunu anlayın ki, asıl korkunç olan artık köpek kalbi değil, insan kalbi taşıması. Hem de doğada var olanlar arasında en rezilini" cümlesidir. Burada kastedilen şey, insanın, bu dünyadaki en kötü ve en rezil varlık olduğu değil, kötülüğü seçtiğinde en kötü ve en rezil varlık haline geldiğidir. Çünkü, en iyi bozulunca en kötü olur. Profesörün, hem asistanı hem de dostu olan ve cinayet işlemeye niyetlenen Bormental'e söylediği "Asla suça bulaşmayın, kime karşı olursa olsun. Yaşlandığınızda elleriniz temiz olsun" ikazı da , Bulgakov'un insan kalbini kötülükle damgalamadığını ve insan soyunu salt kötülüğe mahkûm etmediğini göstermektedir.
Aslında yazarın vermek istediği temel mesaj açıktır. Tarih boyunca gerçekleşen hiçbir devrim, hiçbir baskı, hiçbir zorlama, doğal olmayan hiçbir müdahale dünyaya huzur ve saadet getirmemiştir. Zira canlıları değiştirebilecek tek şey sevgidir.
