Fichte felsefesinin temel düşüncesi
Fichte sisteminin genel temeli, Über den Begriff der Wissenschaftsleh re oder der sogenannten Philosophie (Bilim Öğretisi Veya Sözde Felsefe Kavramı Üzerine) ve Grundlage der gesamten Wissenschaftslehre (Bilim Kuramının Tamamının Temeli) adlı iki eserinde verilmiştir (her ikisi de 1794 yılında yayımlanmıştır). "Bilim öğretisi"; Fichte'nin daima Kant'ın çığır açan eylemi olarak övdüğü "transandantal felsefesi" ile neredeyse aynı anlamdadır. Şöyle ki: Tüm bireysel bilimler nesnelerle ilintiliyken, felsefe bilginin kendisini ele alır. Bu yüzden bilim bilimidir ve diger bilimlerden önce gelir; bu yüzden de bilim öğretisidir.
Fichte'ye göre sadece iki kesin felsefe sistemi var olabilir. Felsefenin açıklaması gerekenler tecrübedir, yani "şeyler hakkındaki tasarımlarımız. Tasarımı, "şey"den türetebiliriz. Bu durumda bir Duyumculuk (Sensualizm) veya Özdekçilik (Materyalizm), her şeyden önce de bir inakçılık (Dogmatizm) ortaya çıkar. Ya da "şey"i tasarımdan türetiriz Bu durumda idealizm ortaya çıkar. Hangisine karar vereceğimiz, bölümün başında verdiğimiz söze göre insanın en içteki karakterine bağlıdır. Bağımsızlık ve eyleme geçme dürtüsü ile hareket eden, idealizm'i seçerken, daha pasif karakterler "inakçılığı" seçecektir. Fichte'nin hangi yolu tutacağı buna göre şüphe götürmez.
Salt kuramsal olarak da Idealizm Fichte için tek kesin sistemdir. "Şey"lerin varoluşundan yola çıkarsak, onlar hakkında bir bilincin neden var olduğunu asla açıklayamayız. (Özdekçiler böyle düşünmez) Düşünceden yola çıkarsak, bizde zaten var olmayan "şey"leri olmasa da onlar hakkındaki tasarımlarımızı, yani tecrübeyi buradan türetebiliriz.
Buna göre felsefenin başlangıcında ne olmalıdır? Düşünen özne! "Kendi kendine belirler." Her şeyin başlangıcı, Fichte'nin bilim öğretisinin çıkış noktası ve ilk prensibi budur: Ben, kendi varoluşunu kendi belirler. Dolayısıyla başlangıçta bir eylem ya da Fichte'nin deyimi ile bir eylem fiili vardır. Kendi kendini düşün! Bu talep, felsefenin başlangıcıdır. Akıl bununla üretilir. Yaratıcı eylemdir. Başlangıçta eylem vardı!
Buna biraz daha yakından bakalım. Fichte, Kant'ın kuramsal bir aklı ve pratik bir aklı yan yana getirmesi ile yetinmez. Kant gerçi her ikisini de "akıl" diye adlandırırken, aklın aslında bir bütün olduğunu ve kuramsal akıl ile pratik aklın ortak bir köke sahip olması gerektiğini ima etmiştir. Ancak, özellikle yargı gücünün eleştirisinde pratik aklın kuramsal akıl karşısında önceliğe sahip olduğunu da kesin bir dille ifade etmiştir. Fichte için bu yeterince ileri gitmez. Kuramsal akıl da eylemdir. Felsefesi, yukarıda belirttiğimiz anlamda Idealizm'dir, ama ayrica tamiıyla pratik İdealizm'dir. Kant'a göre a priori biçimleri içeren bireyüstü akıl, düşünen bilincin bir eylemidir.
Öyleyse tecrübe nereden gelir? Fichte bu durumda tabii ki Kant'ın bizi etkileyen kendinde şey varsayımını kesin bir dille reddetmek zorundadır. Çıkış noktasına bakıldığında, cevabı mantıklıdır: Tecrübe Benden gelir. Bu nasıl mümkün olabilir? Duygunun tuhaf yanı kendimizi sanki yabancı bir kuvvet bize dokunmuş gibi hissetmemizdir (Kant ve diğerleri bunu "kendinde şey" olarak adlandırmışlardı). "Yabancı", dış ya da Fichte'nin deyimiyle "Ben Olmayan"ın ilk üretimi, bilinçli bir üretim değil (aksi takdirde dışarıdan gelme duygusu asla yaratılamazdı), bilinçsiz, daha doğrusu bilinç öncesi, özgür ve temelsiz (yani nedensel olarak belirlenmeyen) bir süreçtir. Böylece Ben, bir Ben-Olmayan, kendi içinde bir yabancı yaratır.
Bunu neden yapar? Neden yalnız kalmaz? Bunu kuramsal olarak cevaplamak mümkün değildir; sadece pratik olarak ahlak bilinci ile cevaplanabilir. Ben, en derindeki özünde saf, sonsuz bir eylemdir. Sürekli eyleme geçmesini gerektiren engeller, dirençler ile karşı karşıya gelmesi bundandır. Kendisi dışında hiçbir şey var olmadığından, kendine bir malzeme, sorumluluğunun malzemesini yaratmak zorundadır. Ben, kendine engeller koyar ki, bunları aşabilsin. Ben-Olmayan, iş ve mücadele mümkün olsun diye oluşturulur.
Sayfa 420Kitabı okudu
·
353 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.