Az Gözüm Seyreyle Salih, Salih'in dünyaya ve canlılara karşı dikkatini belirtmek, kendini her şeye kaptırmasını anlatmak için Balıkçı Temel Reisin Salih'e taktığı bir lakaptır. Elbette bir okur kendi çıkarınlarına göre bir kitabı değerlendirir. Kısaca neyi bulursa onu okumuş olur. Kitapta alt metinler, gelecek-gelenek, eski-yeni, düzen-kaos gibi bol çatışma unsurları vardır. Salih hayatı öğrenmeye, hayatın gerçekleriyle yüzleşmeye başlar. Baba sevgisi tatmamış, sürekli ondan dayak diyen Salih bu yönüyle Vasconceles'in Güneşi Uyandıralım kitabının baş kahramanı Zeze karakteriyle benzer özellikler taşır. İkisinin de yine hayal dünyasında kahramanlar ve kendini baba dayağından kurtarıp onu anlayan bir ablası vardır. Metinlerarasılık bu bakımdan hissedilmektedir. Çok beğendiği bir oyuncak kamyonun sahibi olmak isteyen Salih iş bulmaya çalışır olmaz, balık satmaya çalışır olmaz. Nihayetinde o oyuncağı satın alan çocuktan oyuncağı çalar. Oyuncağı çaldıran çocuğun bu durum umrunda olmasa bile hırsızlığı içine sindiremeyen ve aynı oyuncağı herkeste gören Salih oyuncağı denize atar. Yaralı yavru bir martı bulan Salih onu iyileştirip martıyı uçurunca sihirli bir değnek değmiş gibi dünya benim için güzelleşecek diye düşünür ancak umduğunu bulamaz. Salih, martı iyileşip sorunsuz uçmasına ve uçup kendine geri gelmesine rağmen hayal kırıklığına uğrar. Martı, Salih'in geleceğe dair umutlarını, özgür bir ruhla maceralara atılma isteğini temsil eder. Martının yaralı olması Salih'in hüznünü, martının bir yavru olması Salih'in toyluğunu, çocukluğunu temsil eder. Sonunda martının boynu geleneğin temsilcisi olan nine tarafından koparılan martı gibi Salih'in de umutları yerle bir olur. Herkes martının iyileşmeden öleceğini söyler, yaralı bir martı yaşayamaz der. Bu aynı zamanda Salih için kendi geleceğinin akıbetidir. Salih yaralı kuşun yaşamasını kendi hayatının mutluluğu olarak görür, inatlamomu yaşatmaya çalışır ve binevi kendini, kendi düşlerini kurtarmaya çalışır. Martı iyileşse de martı ninesince öldürülür. Zira yaralarından arınan martının uçması ona bir özgürlük tanımaktır. Beklentilerin aksine bir harekettir. Geleneklere aykırı bir durumdur ve geleneğin temsilcisi olan nine martıyı öldürerek, özgürlüğü yok eder. Salihi eskiye zincirler. Dilber Nine karakteri geçmişle olan bağı, eskiyi, düzeni temsil eder. Öyle ki kilim dokuması, kocakarı ilaçları yapması gibi geleneksellik onun bu durumunu belirginleştirir. Halbuki buna ilk dayanamayan kocası Halil olmuş, yıllar önce onu terk etmiş gitmiştir. Kilim dokurken çıkardığı sesler bile özgürleşmek/maceralara atılmak isteyen Salih için bir tehditi andıran sesler çıkarır. Kilimin dokunup satılarak evi geçindirmesi geleneğin/düzenin geçer akçeliğinin simgesidir. Salih'in tehditin büyüklüğünün farkına varması ninesinin ismini kitabın sonlarında öğrenmesiyle denk gelir. Demirci İsmail Usta da geleneği, sade bir hayatı temsil eder. Demircilik, kitaba göre Hz. Davut'tan beri gelenekselleşmiş bir zanaattır. Salih kitabın sonunda demirci çırağı olur ve içinde bulunduğu durumun kabullenişi olarak kendi isteğiyle çırak önlüğünü giyer. İsmail Usta da yıllardır bu anı beklediğini daha önceden ifade etmiştir. Maceracı bir hayatın diğer bir simgesi olan kaçakçı Metin de öldürülmüştür. Babası da evi terk etmiştir. Üstüne ninesi martının boynunu kopararak onu bu yaşamdan alıkoyan bir geleneksel kalıbı simgelemiştir. Salih bunlara rağmen pes etmemiş bu defa da Balıkçı Temel Reis ile bu diyarlar terk etmek ister. Onun için kendi özgürlük ya da mutluluğunun son anahtarıdır. Zira denizlerin ötesine, Salih'in bilmediği diyarlara giderek Salih'e göre maceralara atılır. Salihin düş dünyasında balıkçılık maceralara atılan bir meslektir. Salih özgür olabilmek ya da macera peşinde koşmak için Temel Reis ile gitmek ister ancak gidemez, Temel Reis onu götürmeden gider. Bu onu yenilikten alıkoyan bir durum olur. Nihayetinde Salih durumunu kabullenip demirci çırağı önlüğünü giyerek İsmail Usta'ya çırak olur. Bu durum Salih'in orada kalacağının ve zincirlerini kabul edeceğinin, maceracı ruhunu özgürleştiremeyeceğinin ya da toplumda sıradan bir birey olmayı kabullenişinin simgesidir. Toplumsal konular olarak da üniversite olayları, kaçakçılık faaliyetleri arka planda işlenir. Salih'in üzerinde bir turistin ona hediye ettiği Che Guevara gömleği vardır. Bu nedenle çocuk yaşına rağmen Salih komandolardan dayak yer, işkence görür, nezarette kalır. Gömlekteki Che'nin gözlerini ve Che'nin şapkasındaki yıldızı keserler.

Al Gözüm Seyreyle SalihYaşar Kemal · Yapı Kredi Yayınları · 2017812 okunma

·

195 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.