Spinoza’nın tüm insani duyguların ana kaynağı olarak gördüğü iki temel duygu durumu vardır; bunlardan birincisi sevinç, öteki ise kederdir. Sevinç bizi yaşama bağlarken keder bizi yaşamdan uzaklaştırır. Spinoza’ya göre varlıklar ilk nedenlerini bilmezlerse yanlış kanaatlere kapılır ve dış etkilere karşı savunmasız hale gelirler bunların sonucunda da insanlar kendilerini yaşamdan uzaklaştıran kedere daha çok yakınlaşırlar. Bu sebeple Spinoza Ethica’i yazarken varlıkların ilk nedenlerini açıklamaya çalışmıştır. Kitapta öne sürdüğü önermeleri kanıtlarken de geometrik bir yöntem kullanmıştır. Bu yöntemin temelinde geometrik şekillerin mevcudiyeti bakımından mekân ile varlıkların mevcudiyeti bakımından Tanrı’yı bir tutmuş ve açıklamalarını bu bağlamda nesnelleştirmiştir. Kitap beş bölümden oluşuyor ve ilk bölüm Tanrı’ ya ayrılmış. Bazı düşüncelerini anlamanın ve sindirmenin zaman alması nedeniyle okurken beni en zorlayan bölüm bu oldu. Spinoza bu bölümde Tanrı’nın varlığını sorgulamaktan çok hepimizin ilk nedeninin Tanrı olduğunu belirterek eserinde bunu kanıtlamaya çalışmıştır. Bu sayede Panteizmi sistematikleştirerek bir öğreti haline getiren kişi olmayı da başarmıştır. Ayrıca bu bölümün insan dışındaki varlıkların insanlar için yaratılmadığı ama; insanların bazı durumları kendilerine açıklayamadıkları için tabir yerindeyse bir kaçış noktası olarak tüm varlıkların insanlara hizmet etmesi için yaratıldıklarını savunan düşünceyi çürütmesi bakımından önemli olduğunu düşünüyorum. Spinoza’nın Tanrı ve varlık arasında kurduğu ilişkinin başlarda İslam tasavvuf geleneğindeki Vahdet-i Vücud düşüncesiyle aynı olduğunu düşünsem de ufak çaplı bir araştırma sonucu temelde birbirlerinden farklı öğretiler olduğunu ve Spinoza’ nın kendi düşüncesini geliştirirken sufi metafiziğindeki bu tasavvufi düşünceden de etkilendiğini keşfettim. Spinoza kitabın geri kalan bölümlerinde ise zihin, duygular ve akıl üzerinde durularak duyguların kökeni ve bunun insan davranışları üzerindeki etkilerini açıklamıştır. Eğer daha önce Duyumlar Üzerine İnceleme’ yi okumamış olsaydım kitabın geri kalanı da benim için farklı bilgiler sunuyor olabilirdi ancak yine de farklı bakış açılarına sahip iki düşünürün benzer olgular hakkında nasıl düşündüklerini görmek de oldukça faydalı oldu benim için. Son olarak kitabın amacı bazı şeyleri dayanaklarıyla birlikte açıklamak olduğu için bölüm başlarında (hatta bazen farklı bölümlerdeki) önermelere fazlasıyla göndermeler yapıyor ve dolayısı ile birçok kez geriye dönüp belirtilen kısımları tekrar okumanız gerekiyor. Aslında bu durumun kitabın içeriği itibari ile gerekli olduğunu düşünsem de kitabın ilerleyişini sekteye uğratması bakımından (en azından benim için) zorlayıcı olabiliyor. Hepinize keyifli okumalar dilerim!

EthicaBaruch Spinoza · Alfa Yayınları · 20221,587 okunma

·

159 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Thetis’in Penceresi