Afrika'da Mısır, Bingazi ve Kuzey Sudan (Nubya ve Kassala eyaletleri) doğrudan doğruya, Cezâyir ise, tâbiiyet yoluyla imparatorluğa dâhil olmuştur. Türk nüfusunun yayılmaya başladığı Eritre, Somali
ve Doğu Afrika kıyılarını, bu hesaba dâhil etmiyoruz. Afrika'da 2 Türk beylerbeyiliği kuruldu: Mısır ve Cezâyir beylerbeyilikleri, Mısır beylerbeyiliği, Türkiye'nin en geniş, en zengin eyâleti idi ve protokolde de öbür eyâletlerden önce geliyordu. Bu eyâletin 1520'de büyüklüğü, 2.750.000 km2'den fazla idi.
Asya'daki fütûhâtı, Anadolu ve Anadolu dışı olmak üzere ikiye ayırmak kaabildir. Anadolu'da İran ve Mısır'dan Türkiye'nin şimdiki şu illeri alındı ve ebediyen Anadolu Türk birliğine katıldı: Adana, Osmaniye, Kilis, Gaziantep, Hatay, Urfa, Diyarbakır, Mardin, Siirt, Batman, Şırnak, Muş, Bingöl, Bitlis ve Tunceli.
Pîrî Mehmed Paşa'nın 1518 yazında Kuzey Irak'tan fethetteği ülkeler, 121.000 km2 kadardı ve şu bakımdan mühimdi ki, bu ülkelerde nüfus, yarı yarıya Türk idi. Bu fütûhât, Musul eyâletinin Musul, Kerkük ve Erbil sancakları ile Irâk-ı Arab (Bağdad) eyâletinin Düleym ve Dîvânîye sancaklarını (vilâyetlerini) kaplıyordu. Musul eyâletinin Süleymâniye ve Hânikıyn sancakları, daha İran'ın elinde idi. Bu Kuzey Irak fütûhâtının büyüklüğü (121 bin km2), Anadolu'da yapılan fütûhâta (121 bin km2)
toprak bakımından eşittir.
Gene Yavuz devrinde Dulkadir Beyliği, muhtariyetine son verilerek doğrudan doğruya devlete katıldı ki, bu Beylik (40.000 km2), evvelce tâbiiyet yoluyla imparatorluğa dâhil olduğu için, yukarıdaki hesaba katılmamıştır. Onunla berâber Yavuz'un padişahlığı devrinde Anadolu'da yaptığı fütûhât 161.000 km2'yi bulur. Şehzâdeliğinde Kuzeydoğu Anadolu'da yaptığı fütûhât bunun dışındadır. Yavuz'un fütûhâtı neticesinde, Anadolu'da 3 yeni beylerbeyilik kuruldu: Diyâr-ı Bekr, Dulkadır (Maraş) ve Erzincan (Erzurum) beylerbeyilikleri. Musul da bir müddet sonra beylerbeyilik merkezi olmuştur.
Bunların dışında bugünki Suriye, Lübnan, İsrâil, Filistin ve Ürdün devletlerinin tamamı (yâni bütün Filistin), doğrudan doğruya Türkiye'ye katıdı. Bu ülkenin büyüklüğü 309.000 km2'dir. Buralarda Suriye (Şam) ve Haleb beylerbeyilikleri kuruldu. Filistin, Suriye beylerbeyiliğine 3 sancak (vilâyet) hâlinde bağlandı.
Bugünki Mısır devletinin Asya topraklarını teşkil eden Sina yarımadası ile Gazze de (60.000 km2), devlete katılmıştır. Sînâ, Mısır beylerbeyiliğinin idâresine verilmiştir. Gazze, Güney Filistin sancağına merkez olmuştur.
500.000 km2 büyüklüğündeki Hicaz ve Asîr de Türkiye'ye katılmıştır. Bir müddet sonra merkezi Cidde olmak üzere bir beylerbeyilik kurulacaktır.
Yemen (195.000 km2), tâbiiyet yoluyla imparatorluğa bağlanmıştır.
Yavuz Sultân Selîm devrinde Türkiye, "cihan devleti" (Grousset, L'Empire du Levant, 642) hâlini aldı. Asya ve Afrika'daki fetihler, Türkiye'yi "gerçek bir cihan devleti" (Aynı Eser, 643) hâline getirdi. Bunun için Yavuz, Avrupa'yı serbest bıraktıysa da, Asya ve Afrika'daki "ölçüye sığmaz
fetihler" (Aynı Eser, 643), Tuna ile Cezâyir arasındaki bu devleti, Avrupa için pek korkulacak bir vaziyete yükseltti. Türkiye'nin her sahadaki gücü, dünyanın diğer bütün kalan devletlerinin güc toplamını, münakaşasız şekilde geride bıraktı. Akdeniz, bir "Türk Denizi" (Aynı Eser, 644) hâline
gelmek üzere idi.
Sayfa 71 - BKY- PDFKitabı okudu
·
185 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.