Fransa, İngiltere, İspanya, İtalya ya da Almanya diye adlandırdığımız, ortak bir iktidarın hakimiyeti altında milyonlarca insanın birlikte yaşamasını sağlamış olan sahici güç nedir acaba? Başlangıçta kan birliği değildir, çünkü o bedenlerin her biri pek değişik kan selleriyle sulanmıştır. Dil birliği de değildir, öyle ya, bugün bir devlet çerçevesinde toplanmış bulunan halklar farklı diller konuşuyorlardı, hatta halen de konuşuyorlar. Bugün ulaşmış bulundukları göreceli ırk ve dil türdeşliği daha önceki bir siyasal birleşmenin sonucudur. Demek ki, ulusal devleti yaratan ne kandır, ne de dildir; dahası, kökenlerdeki alyuvar ve sesleme farklılıklarını aynı düzeye getiren etmen ulusal devlettir. Ve her zaman böyle olmuştur. Asla demesek bile, pek az kez devlet daha önceki bir kan ya da dil ortaklığıyla örtüşmüştür. İspanya bugün bir ulusal devletse, nedeni dört bir yanında ispanyolca konuşuluyor olması değildir. Somut olguların sunduğu tüm durumlara saygıyla yaklaşarak, şu savı benimsersek gerçeğe daha çok yakınlaşırız: Herhangi bir genişlikteki bir alana yayılmış bulunan her dil birliğinin öncesinde büyük bir olasılıkla bir siyasal birleşim yatar. Devlet her zaman pek basiretli olmuştur.