"Amor dei intellectualis"
"Entelektüel bir Tanrı sevgisi"
Bu cümle Spinoza'nın "Cherem" yani herem yani Yahudi cemaatinden aforoz edilmesine neden olacak tuzağın son damlasıydı. Spinoza bu düşünceye varıp Tanrı'yı tüm doğaya indirgediğinde bütün hayatını değiştirmek zorunda olacağını az da olsa biliyordu.
Alt başlık olarak bir Nazi Subayının Paradoksu olarak da anılan bu kitabın problemi, Spinoza'nın kendisi ana karakter olmakla birlikte ona karşı ya da onu bir problem olarak gören Yahudi cemiyeti ve Spinoza'dan yüzyıllar sonra ortaya çıkacak olan totaliter rejim yanlısı, Yahudilerden nefret eden bir adamın Spinoza gibi bir Yahudinin tüm hayran olduklarınca hayran olduğu kişi olması. Rosenberg Problemi.
Alfred Rosenberg, Hitler'e danışmanlık, editörlük yapan fanatik bir faşist. Hitler'in henüz onbaşı rütbesinde iken yanında yer alan bir Yahudi, Alman olmayanların düşmanı. Hayranı olduğu Chamberlaine'den aldığı faşist ideolojiyi, Almanların gözbebeği Goethe'yi okurken karşılaştığı Spinoza ile ilk kez sorgulamaya başlıyor ama bu sorgulamak asla ideolojisinden ayırmıyor onu. İşte Spinoza burada Rosenberg'e bir problem olarak ortaya çıkıyor. Bu problemi asla çözememesi de onun dogmatik, faşist inançlarından kaynaklanıyor. Kendince zeki, filozof olması dar sınırlarda kalıyor sadece. Ona muhalif herkes Yahudi zihniyeti ile kirlenmiş demektir. (Tanıdık geliyor bu cümle:))
Nazilerin ortaya çıkış yıllarında Spinoza'nın ruhunun Almanya'da dolaşıyor olması, onların karanlık eylemlerine on yedinci yüzyıldan darbe vuruyor olması muazzam.
Spinoza, tıpkı kendinden önce gelen ve zamanının çok ötesinde düşünebilen kişilerin uğradığı akıbete uğramıştır. Yöntemler farklı olsa da bu kişilerin tamamının tek bir vücut gibi var olduğunu hissedebiliriz kitapta. Sokrates'ten Bruno'ya ve buradan Galileo'ya. Spinoza'da yaşadığı coğrafyanın sığ düşünürleri tarafından yok edilmek istenmiştir.
...
Freud'un Musa ve Tektanrıcılık adlı çalışmasındaki cümlelerinde dahi, ki derin bir araştırma yapmıştır, Spinoza'nın Musevilik, Yahudiler üzerine düşüncesini içeren bu kısa bölüm kadar etkilenmek mümkün değil.
Spinoza'nın kendi içsel hesaplaşmaları ve eleştirileri çok etkileyici. Karşısındaki insana iki şans tanıyor sadece. Ya mantık çerçevesinde düşünüp Spinoza'nın hakkını teslim edeceksiniz ya da Bento'nun dönemindeki hahamlar ve sadık uşakları gibi sıkı bir bağnaz olup onua şiddetli karşı çıkacaksınız.
...
Jaime Manrique'nin Cervantes Sokağı adlı kitabında da bu kitap gibi harika bir anlatım tekniği vardı. İnsan okurken etkisinden ayrılmak istemiyor. İki farklı zamanda yolculuk ettiren bu kitaplar harika bir şekilde bağlantı sağlıyor. Özellikle Yalom, Spinoza Problemi kitabında 17.yüzyıl ile 21.yüzyıl arasındaki bölüm geçişlerini geçmişten bir cümle ile alıp yakın zamana giriş cümlesi ya da giriş konusu yapıyor. Birbirinden kopuk görünmeyen bu yöntemle bu uzun zaman aralığını bir saniyeymiş gibi hissettiriyor.
...
