Anne-babası Yahudi olan ve Naziler tarafından katledilen Milgram, öldürme işini yapan kimseleri mahkeme salonları ve başka yerlerde gözlemlediğinde bunların gayet normal insanlar olduklarını görmüş. Bu kişiler normal asker; canavar tipli kimseler değillerdir ama katliam eylemine bir şekilde ortak olmuşlardır. Milgram buradan şu sonucu test etmek ister: Sıradan insan ne yaptığını bilmez, bir duruş noktası belirlemezse tarihe geçecek ciddiyette büyük bir katile dönüşebilir.
Milgram, deneyini yapar: Önce öğrenmeyle alakalı olduğunu söylediği bir deney için ilan verir. İnsanlar başvururlar, onları kabul eder ve gruplar hâlinde çağırır ama içlerinden birini kendi adamı olarak ayarlar. Biri öğretmen, biri öğrenci olacak şekilde kura çekilir. Deneyi yapan tarafından ayarlanmış kişi, gerçekten gönüllü gelen kişi açmadan kurada kendisine öğrenci çıktığını söyler ve diğerinin açmasına fırsat vermeden kendisi öğrenci, diğer katılımcıyı öğretmen yaparlar. Bunun ardından öğretmeni (olaydan habersiz kişi) bir odaya koyarlar
ve öğrenmeyle alakalı, öğrenme-ceza ilişkisi hakkında bir deney yaptıklarını, karşısındakine soru soracağını, bilemediğinde ona elektrik vermesi gerektiğini söylerler. Düşük voltajla başlayıp soruları her bilemediğinde daha yüksek miktarda elektrik verileceği de bildirirler. Öğrenci olanı başka bir odaya yerleştirmişlerdir ve öğretmen onu göremeyip sadece sesini duyabilmektedir. Soru sorar, öğrenci bir-iki taneyi doğru bilip sonra yanlış cevaplar vermeye başlar. İlk yanlış cevabında 25 volt elektrik alır, bundan o kadar da etkilenmez ama sonraki bilemediğinde elektrik artırıldığından adam da tepkisini artırır. Bir daha, bir daha derken adam artık iyiden iyiye canı yanmaktaymış gibi sesler çıkarır ama aslında böyle bir şey yoktur; gerçekten elektrik verilmediği için canı yanmıyor, sadece canı acıdığını gösterecek şekilde acı dolu sesler çıkarıp feryatlar ediyordur.
Öğretmen olan, elektrik vermeye devam eder. Bazı kişiler devam edip
etmemek konusunda tereddüt yaşamışlarsa da deneyi yapan devam etmelerini söyleyince elektriği artırarak cezayı uygulamışlar ve katılanların %80’inden fazlası insanı kömür edecek düzeyde güçlü olan 350 volta kadar çıkmıştır. Yani %80’inden fazlası, karşı tarafı öldürecek ya da kalıcı sakatlık bırakacak kadar ağır elektrik vermekte tereddüt etmemiştir, sırf öyle emredildiği için. Sebebi de temelde şu: Ne yapacağıyla ilgili öncesinde kendini hazırlamamış. Bir duruşu, fikri, doğru davranışla alakalı tavrı yok.
Sayfa 201Kitabı okudu
··
88 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.