2023 yılına başlarken bu yıl Kayıp Zamanların İzinde serisini okuma hedefini koymuştum kendime. 1 Ocak 2023 tarihinde serinin ilk kitabı olan Swann’ların Tarafı’nı okumaya başladım. Niyetim her ay bir kitabı okumaktı ancak hesapta olmayan bir zaman girdi araya. Ne yazık ki kitaplarım depremde kaldı. Çok sonra büyük bir kısmını kurtarabildim. Kitabı bitirmiş olmama rağmen incelemeyi de geciktirmiş oldum. Yine aynı sebeple ikinci kitaba başlayamadım. Çünkü Proust tertemiz bir zihinle okunması gereken bir yazar. Arka planda sekmeler açıkken bu güzelim kitaba çok yazık edersiniz.
Bu seri otobiyografik bir seri. Ancak biz bunu kronolojik olarak okumuyoruz. Tarihle, çizgisel zamanla, kişi ve olaylarla işimiz yok. Yalnızca ve yalnızca hisler, Marcel Proust’un duygu dünyası önemli olan. Burada kişiler ve olaylar Proust’un duygu dünyasına girmemizi sağlayan birer araç. Proust’un zihninde yer edinmiş olan anıları, onların kendisine hissettirdikleri yani aslında onun bilincini okuyoruz. Kişi ve olayların yaptığı serbest çağrışımlar önemli. Proust deyince okuyan okumayan hepimizin aklına gelen bir parça madleni çaya batırması ve onunla birlikte çocukluğuna dönmesi bunun en önemli ve en güzel örneği bana göre. Tatların ve kokuların hafızası var, o aşina olduğumuz tadı aldığımızda ya da kokuyu duyduğumuzda nasıl da o an’a gidiyoruz, hem de hiç hesapta yokken.
Kitap üç bölümden oluşuyor. Birinci bölüm: Combray. Anlatıcının çocukluğunun geçtiği kasaba. Aslında böyle bir yer gerçekte yok, Proust çocukluğunun geçtiği Illiers kasabasından esinlenerek Combray’i yaratıyor ancak sonra kitap o kadar çok beğeniliyor ki kasabanın adı Illiers-Combray olarak değiştiriliyor. Bu bölümde çocukluk yıllarına dair detayları görüyoruz. Çocukluğunun geçtiği çevreyi, okumaya olan düşkünlüğünü, annesini ne kadar çok sevdiğini, ona olan bağlılığını, annesinin verdiği iyi geceler öpücüğünü alamadığında yatağında kıvranışını. Proust çok küçük yaşlardan beri akciğer hastalıkları geçiren biri, bu nedenle uzun süre evde istirahat etmesi gerekmiş, dış dünya ile çok iç içe olamamış. Sürekli hastalıklı biri olmasının yanında duygusal yönü de çok baskın, annesine karşı saplantılı bir bağımlılığı var. İkinci bölüm: Swann’ın Bir Aşkı. Bu bölümde M. Swann’ın Mme Crecy yani Odette’e olan tutkulu aşkı anlatılıyor. Bu bir tutku mu yoksa bağımlılık mı bilemiyorum, hatta belki de saplantı. O ilk heyecan, hayal kırıklığı, kıskançlık, aldatılmışlık hissi buna rağmen kopamama ve arada kalmışlık. Ne kadar insani diyorum okurken. Sanırım romandaki çevre burjuva olunca karakterlerin hislerinin bu kadar insani olmasını reddediyorum :) Aslında çok memnunum, özellikle bu tanıdıklık hissinden dolayı. Üçüncü bölüm: Memleket İsimleri: İsim. Bu bölümde de birçok kent isminden ve bu isimlerin zihninde yaptığı çağrışımlardan, Champs-Elysees’deki karlı günlerden, Gilberte ile olan ilişkisinden bahsediyor. Burada artık o aşkın ilk kıvılcımlarını görüyoruz. Bu bölüm sanıyorum bizi ikinci kitaba bağlayacak diye düşünüyorum.
Marcel Proust’un muazzam bir gözlem yeteneği var. Yalnızca yazmıyor ayrıca resmediyor da. Karakterlerin içinde olup bitenleri, duygu durumlarını, akıllarından geçenleri bile sanki biz yaşıyoruz hissediyormuşuz gibi kelime kelime okuyoruz. Çoğu zaman ben de böyle hissederdim, ben de böyle düşünürdüm diyorum ama birisi bunları çoktan kaleme almış bile. Sanırım bunu ancak Proust başarabilirdi.
Bu yazdıklarım okunuyor mu bilmiyorum. Burada yalnızca okuduklarımın bana hissettirdiklerini yazıyorum, niyetim bilgi vermek değil kaldı ki bu her yerde bulunabilir. Bunlar ise yalnızca bana ait olanlar.
Yavaş yavaş, keyif alarak okumanızı öneririm. Yoksa yalnızca okuma hızınızı geliştirmiş olursunuz oysa ben keyif almanızı dilerim. Evet sanırım bu kadar.
