8.9
779 Kişi
2.127
Okunma
828
Beğeni
39bin
Gösterim
400 sayfa ·
Tahmini okuma süresi: 11 sa. 20 dk.
Adı
Swann'ların Tarafı (Kayıp Zamanın İzinde Serisi 1. Kitap)
Basım
Türkçe · Türkiye · Yapı Kredi Yayınları · Ocak 2021 · Karton kapak · 9789753639104
Orijinal adı
Du côté de chez Swann, (À la recherche du temps perdu #1)
Diğer baskılar
"... tıpkı Japonların, suyla dolu porselen bir kaseye akıttıkları silikkağıt parçalarının, suya girer girmez şekillenerek, renklenerek belirginlik kazandığı, somut, şüpheye yer bırakmayan birer çiçek, ev, insan olduğu oyunlarındaki gibi, hem bizim bahçedeki, hem M. Swann'ın bahçesindeki bütün çiçekler, Vivonne nehrinin nilüferleri, köyün iyi yürekli sakinleri, onların küçük evleri, kilise, bütün Combray ve civarı şekillenip hacim kazandı, bahçeleriyle bütün kent çay fincanımdan dışarı fırladı," Combray'de günbatımı, alışkanlık, iyi geceler öpücüğü, Françoise, ıhlamura batırılan madlen, Léonie Hala, kilise, Adolphe Amca, pembeli kadın, bahçede kitap okuma, akdikenler, mehtapta gezinti, sonbahar yanlızlığı, arzunun doğuşu, Balbec, zambak kokan oda, Verdurin'ler ve müritleri, Swann'la Odette'in karşılaşması, Vinteuil'ün sonatı, Swann'ın aşkı, kasımpatları. kıskançlık, yalan, bekleyiş, müziğin dili, Champs-Elysées'de karlı günler, Gilberte, hayal kırıklığı, umut... Ihlamura batırılan bir madlenle yeniden yakalanan, belleğin yaratıcı gücüyle yeniden canlandırılan bir geçmiş...
5 mağazanın 8 ürününün ortalama fiyatı: ₺25,15
Puan ve İncelemeler
8.9
10 üzerinden
779 Puan · 147 İnceleme
404 syf.
·
10/10 puan
Kollektif Bellek ve Zaman’da bellek olmasaydı ve geçmişi hatırlayamasaydık zamanın içinde bulunduğumuzun ve bu süreç içinde bir yerden başka bir yere taşındığımızın bilincine varabilmemiz mümkün olmazdı, der (bkz: Maurice Halbwachs). Fakat neleri, ne kadar ve nasıl hatırlayabildiğimizi açıklayabilmek zordur. (bkz: Kayıp Zamanın İzinde) yürürken Marcel Proust’un başardığı en önemli şey belki de budur. Belleğin bunca ayrıntıyı saklayabildiğine okuyucuyu inandırabilmek…
Swann’ların Tarafı –bu serinin ilk kitabı- üç bölümden oluşuyor. Birinci bölümde kahraman anlatıcı çocukluğunu geçirdiği, Fransa’nın sayfiye yeri olan, Combray anılarını anlatır. Anne, baba, büyükanne, dede, halalar ve ziyaretçilerle oldukça zengin bir şahıs kadrosunun en ince ayrıntısına kadar çizilen portreleri, tahlil edilen karakterleri; ister istemez insana bunca şeyi çağırabilen belleğin gücünün inanılmazlığını düşündürür.
Kahramanın anne bağımlılığı bu bölümde en çok vurgulanan yönüdür. Baba ve oğul Swann’lardan bu bölümde pek bahsedilmez. Onları ev halkının gözünden ve onların bakış açısıyla sunar kahramanımız, çünkü kendisi henüz çocuktur ve tek derdi, Swann geldiğinde erkenden yatağına gönderildiği için, annesiyle yeterince vakit geçirememek ve uyumadan önce vereceği öpücüklerden mahrum kalmaktır.
Anne ve babanın çocuk üzerindeki tesiri oldukça çarpıcıdır bu bölümde fakat bu daha çok çocuktaki farklılığı, sıra dışı hassasiyet ve duyarlıkları çözmemizi sağlar. Bu bölüme damgasını vuran bir başka unsur da doğa betimlemeleridir. Doğanın kahramanın üzerindeki etkisi ve belleğine işlenişi abartılı gelebilir ama duyguları hep uçlarda yaşayan sıra dışı bir kahraman var karşınızda, unutmayın!
İlk bölümde çözemediğim bir durum var ki o da sadece 85. Sayfada kahramanımızın anılarını anlatırken hitap ettiği kişinin kim olduğudur. Şöyle ki:
“Combray’deki bahçede, kestane ağacının altından geçen, kendi hayatımın sıradan olaylarını özenle ayıklayıp yerine pınarların suladığı bir diyarın ortasında, garip maceralar ve özlemlerle dolu bir hayatı koyduğum o güzel pazar öğleden sonraları, hâlâ sizi düşündüğümde bana o hayatı hatırlatırsınız…”
Her kimse bu muhatap sanki anılar ona yazılmış gibi ama bunu sadece burada görüyoruz. Serinin devamında ortaya çıkacaktır diye düşünüyorum.
Neyse geçelim ikinci bölüme, yani birinci cildin başkişisi olan M. Swann’ın hayatının ayrıntılarıyla anlatıldığı bölüme. O kadar ayrıntılı ki birinci bölümde çocukluk anılarını anlatan kahramanımız bu bölümde Swann’ın ve çevresindeki kişilerin aralarında geçen olaylardan tutun da, yalnızken düşündüklerine, en mahrem hislerine, rüyalarına hatta kendilerine bile itiraf edemedikleri gerçeklere kadar her şeylerini anlatır bize. “Bütün bunları nereden bilecek canım, ilahî (hakim) anlatıcıdır o, postmodern romanda olur böyle şeyler!” Diyebilirsiniz. Fakat sayfa 185’ten sonra 277’ye kadar unuttuğumuz kahraman anlatıcı birdenbire şöyle karşımıza çıkar mesela:
“Çünkü Swann bu sayede, sancılı bir ateş içinde yaşıyordu; aynı duygu Odette’i Verdurin’lerde bulamayıp bütün gece aradığında da aşkını su yüzüne çıkarmaya yetmişti. Üstelik Swann, benim çocukluğumda Combary’de yaşadığım, akşam olduğunda tekrar doğacak olan ıstırapların unutulduğu mutlu gündüz vakitlerinden yoksundu.”
Kitabın en uzun bölümü olan (179 sayfa) ikinci bölümde Swann’ın aşkı üzerinden hem müthiş bir karakter tahlili yapılırken hem de Paris yaşamı ve insanları anlatılır. Bu kadar geniş bir çerçeveyi anlatmak için farklı anlatıcıların kullanılması gerekir tabii ki ama bunca sayfada sadece “beş” kez birinci tekil şahıs kullanan kahramanımızdan ben koptum açıkçası ve araya hiç girmeseydi keşke, dedim.
Üçüncü ve en kısa bölümde zaten geri döner kahraman anlatıcımız ve Swann’ın onun için öneminin sebebini anlarız. Artık o kadarını da söylemeyeyim.
Bu incelemeyi, kitabı okumuş olanların okuyacağını farz ederek yazdım. Fazla uzatmamak için de örnekleri kısmak zorundaydım, bu sebeple meramımı anlatabildim mi emin değilim. Kitaptan yaptığım alıntıların çokluğuna bakarsanız –ki altını çizdiğim daha birçok yer var- beni ne kadar etkilediğini anlarsınız zaten.
Proust, herhangi bir istence bağlı olmadan bazı anıları hatırladığında “kendini vasat, sıradan ve ölümlü hissetmediğini” söyler. (Swann’ların tarafı 50-51) ben de onu okuduğumda kendimi vasat, sıradan ve ölümlü olmaktan kurtulmuş hissettim.
OKUYACAKLARIMA EKLE
430 syf.
·
7 günde
·
Beğendi
·
9/10 puan
Kayıp Zamanın İzinde'de Kaybolmak
YouTube kitap kanalımda Marcel Proust'un hayatı, bütün kitapları ve kronolojik okuma sırası hakkında bilgi edinebilirsiniz:
youtube.com/watch?v=n5e0iz7fVms...
Bu incelemeyi Marcel Proust ismini daha önce hiç duymamış olanlar ya da kitaplarını okumak isteyip de okumaya çekinenler için yazıyorum. O yüzden ya bu incelemeyi hiç okuma ya da sonuna kadar oku bence.
Empresyonizm, Gotik mimari, etnobotanik, Botticelli, Sistina Şapeli ve Tsippora freski, İlkbahar tablosundaki kadınlar, Liszt, Güllerin Valsi, monokl ve kikloplar arasındaki göz ilişkisi, Dante, Giotto, Floransa, Paris, Combray... Bu inceleme bütün bunların Proust dilinden Türkçe haline çevirisidir.
Swann'ların Tarafı romanı Proust'un Kayıp Zamanın İzinde serisinin adımını attığı ilk romandır. 19. yüzyılda Fransa'da empresyonist diye etiketlenen adamların bir fikri vardı. O güne kadar yapılagelmiş olan eserler genel olarak dış alemdeki varlıkların aynen göründükleri gibi tablolara aktarılması yönündeydi. Fakat buna bir dur demeliydi. Çünkü hayal gücü ve duygusal yönlendirmeler kayıptı. Resimde Monet, Renoir ve Cézanne, edebiyatta ise Rilke, Joyce ve Proust gibi adamlar dünyaya resmen gözlem yapmak için getirilmişler gibiydi.
İzlenimler, Swann'ların Tarafı romanında gözün kısımları olan kornea, göz bebeği, iris ve göz merceği, burunda koku alabilmeyi sağlayan mukoza, kokuyu eriten olfaktör ve respiratuar, ağızda tat alabilmeyi sağlayan tat tomurcukları ve reseptör hücreler gibi fiziksel katmanları delip geçerek insanın beyninde konumlanmış olan geçmiş zamanına misafirlik eder. Bergson ve Proust ev sahipleridir. Geçmiş zamanın tasarlanabilip diğer zamanlarla sürekli ve iç içe olmasını ortaya atmalarıyla izlenimlere ve geçmişe "Nerede kaldınız, biz de tasarlamak ve izlenimlemek için sizi bekliyorduk." derler.
Swann'ların Tarafı'nda, izlenim ve gözlemlerin mimari cephelenmesi akıllara Gotik mimariyi getirir. Tanrı'nın havaya kaldırdığı parmağıymışcasına insanın önünde dikilen ve onu insan dışı proporsiyonlarıyla ezmeye çalışan mimari bir perspektif vardır. İnsan, roman içerisinde sevgiyi ve gerçekliği ararken Proust'un virgüllerinin kemerlendiği, cümlelerinin Gotik mimarideki binaların göğe doğru uzanma istekleri gibi uzadığı, altarlarda okurun kanının Tanrı'ya sunulduğu satırlar arasında bulur kendisini. Proust'un cümleleri Gotik mimarisi tarzındadır. Uzunluğuyla, haşmetleriyle ve özünde sosyete yozlaşmışlığıyla bunun etkileri çok net bir şekilde görülür.
Biz düz insanlarızdır. Aldığımız kokular, tattığımız yiyecekler, gördüğümüz çiçekler, böcekler, dokunduğumuz insanlar hayatımız içerisinde genelgeçer bir sınır içerisinden ilerler. Swann'ların Tarafı'nda zaman ülkesinin sınır nöbetçisi Proust'tur. Bu sınır kapısını istediği zaman açar ya da kapatır. Sınırın diğer tarafına geçmeyi sağlayan çit kimi zaman bir çocuğun annesi tarafından çocuğa iyi bir gece dilenmesi arzusu kimi zaman uyku ve uyanıklık arasındaki muğlaklık kimi zaman Rönesans üslubundaki koroyerleri kimi zaman etnobotanik dalına hizmet eden peyzaj ve çiçek izlenimlerinden oluşur. Kimi zaman?
Kimi zaman? İşte bu soru, zamanı "kim"leştirmeye doğru götürür bizi. Hayatımızın kadını/erkeği olacak insanın yüzünü kâh Sistina Şapeli'ndeki Yetro'nun kızı Tsippora freskinde Tanrısal ve nötr bakışlarda kâh Botticelli'nin İlkbahar tablosundaki kadınların kararsızlığıyla buluruz. Çünkü 5 duyu Proust'un elinde Swann ailesi, Odette ve anlatıcının ailesi arasında resimleri dinlemek, müzikleri tatmak, yiyecekleri daha tatmadan görmek, dokunduklarını işitmek ve koku aldıklarına dokunmak gibi sinestezik dallara ayrılır. 5 duyu Proust'un ağacı, dallar sinestezik izlenim araçları ve meyveler ise Kayıp Zamanın İzinde serisinde henüz okuduğum bu kitap -ve muhtemelen devam niteliğindeki diğer kitaplar-dır.
Dante'nin "O bir zanaatkar değil, sanatçı. Adam olun!" dediği Giotto'nun kobalt ve çinit renklerindeki mavi dünyasını, benim de Proust'a "O sadece bir yazar değil, sanatçı!" dediğim ve yanakla göz arasına sıkıştırılan tek camlı gözlük olan monokl aracılığıyla geçmişlenmeye çalışırken Proust, geçmişte daha da geriye giderek mitolojik ve tek gözlü bir canavar olan Kiklop'un gözünden de geçmişinizi tasarlamayı size öğretebilir. Çünkü nihayetinde gördüğünüz ve izlenimlediğiniz dünya Swann'ın ve anlatıcının gözlerinin sıvılaşıp geçmişleşme reaksiyonu gibi okurunu da geçmişleştirir. Kitabı okurken kendinizi Güllerin Valsi dinlerken, Tsippora freskine bakarken, Rönesans'ın doğduğu Floransa'da bulurken, Paris'teki sosyeteyi hafiften eleştirirken buluyorsanız, doğru yerdesiniz. Proust'un kayıp zamanın izinde...
Proust, Swann'ların Tarafı'nda dinlediğiniz müziklerin sizin geçmişinizde açtığı boşlukları kadınlarla kapatmaya çabalar. Zira, müzikler, piyano ve keman, akdikenler ya da bütün etnobotanik dalı gözeneklerinizin nefes almasını bir kadınla sağlatmaya çalışıyor olabilir. Çiçeklerin anlık olarak insanın gözlerinin önünde yeşermesi etkisiyle 1922'de ölen Proust'un 1947'de tedavi olarak kullanılmaya başlanan LSD deneyimlerini hatırlatıp "Acaba Proust bir de Kayıp Geleceğin İzinde yazar mıydı?" diye sorduran, Floransa yapı ustalarının fresk işçiliğindeki mimari yeteneklerini geçmişe aşk tutkalıyla yapıştıran, çiçeklerin toprağına, suyuna, güneşine bağlılığı gibi insanların da müziğine, geçmişine, kadınına bağlılığını izlenimcilik ve kesilmeyen bir gözlemle anlatan bir kitaptır Swann'ların Tarafı.
Peki şu an tam olarak neredeyiz? Zamanın taşlarını elinde istediği gibi yöneten bir adam bütün insanların şimdiki zamanını tasarlamasına karşılık bir fikir getiriyorsa bence orada olmalıyız. Nerede? Tabii ki de Kayıp Zamanın İzinde.
OKUYACAKLARIMA EKLE
404 syf.
·
19 günde
·
Puan vermedi
KAVRAMLAR – KELİMELER
Bir çocuğun anne özlemi etrafında hayatı izleyişinden nereye varabiliriz ki? Proust, Swann’ların tarafı veya Guarmantes tarafından bakarak bize ne söyleyebilir?
Aslında anlatılan hikâyelerin hangi tarafta olduğunun bir önemi yok. İnsana, davranış biçimlerine, davranışın özündeki tutarsızlıklara dair bir sorgulama izleyeceğiz birlikte. Hangi taraftan okursak okuyalım kendi davranışlarımızın kökenine inmiş olacağız. Karşı tarafta olduğunuzu düşünerek rahatça okuyabileceğinizi söyleyemem. Şimdiye kadar çok büyük anlamlar yüklediğiniz tutumlarınızı irdeleyince rahatınız kaçabilir. Doğrudan size yönelmeden, bir edebi metin aracılığıyla size ayna tutulacağı için bir nebze rahat olabilirsiniz.
Oğuz Atay’ın kelimelere bir anlamı olmadığını vurgulayarak yüklediği anlam gibi, kavramlar üzerinde düşünmemizi istiyor Proust. Kayıp Zamanın İzinde serisinin yazarının neden birçok yazara ilham verdiğini daha iyi anlıyorum şimdi. Proust, bizim sıradan gördüğümüz birçok detay üzerinde düşünmüş ve bunu tanımlamış. Ve bu tanımlamayı yaparken o kadar yalın bir anlatımla bunu bize aktarıyor ki, sanki daha önceden bunu biliyormuşuz gibi geliyor bize...
Hikâyeyle birlikte ısrarla vurgulanan resim, müzik sanatı ve zevki hep ön planda olmaya devam edecek. Tanpınar gibi musiki eşliğinde hikâyenin devam ettiğine şahit olacağız. Tanpınar dediğimizde, Yahya Kemal ve Proust mutlaka aklımıza gelecektir. Proust dediğimizde de Bergson ve “zaman teorisi”. Bu açıdan değerlendirdiğimizde Tanpınar anlatımlarındaki müzikal akışın kaynağını da burada görmüş oluyoruz. Özellikle yazarın, eserin tüm aşamalarında ısrarla yer vermiş olduğu Vinteuil’ in sonatını incelemenin sonuna bırakarak Proust ile birlikte Kayıp zamanın izindeki yolculuğumuza devam ediyoruz.
Şimdi yazarın hangi kavramlar üzerinde bizi düşünmeye davet ettiğine birlikte bakalım:
- Alışkanlığın uyuşturucu etkisi,
- Karşımızda acılar ve adaletsizliklerle karşılaştığımızda görmezden gelme,
- Sosyal kişiliğimiz bize ait midir, yoksa başkalarının düşüncelerinin yarattığı bir şey midir?
- Kişisel imaları saklama yeteneği,
- Aşk yekpare bütün bir duygu mudur, yoksa diğer duyguların eşliğinde dönüşümler yaşar mı?
- Geçmişi hatırlamak bizim elimizde midir, yoksa başka duyguların içinde tesadüfi olarak mı ortaya çıkar?
- Gerçek hayatta kalbimizin geçirdiği değişimlerin yavaş yavaş geliştiği için bu değişim duygusunu fark edemeyişimiz,
- Yazarlık ve büyük yetenek kavramlarının kabul süreçlerine kadar görmezden gelinişi,
- Aşk ve fiziksel görünüm ilişkisinin sadece kadınlarla sınırlı olmadığı, erkeklerde üniformalı olanların daha çok tercih edilmesinin altındaki gerekçeler,
- Kendi tutkularımızın yeteri kadar farkına varmamız mümkün müdür, yoksa dışardan bakıldığında mı görünebilir?
- En içten insanların bile riyakârlıkla yoğrulmuş olduğu, birisiyle yüz yüze konuştuktan sonra o kişi sırtını döndüğü anda kendisiyle ilgili konuştuklarını bir kenara bırakışımız,
- Bir insan âşık olmak için bazen ona sahip olamayacağımız hissinin ağır basması yeterliyken bazen de ona ulaşma hissinin ağır basmasının yeterli oluşu,
- Gençlik ve yaşlılıkta aşkta beklentiler farklı mıdır? Gençlikte bir kadının kalbine sahip olmak yeterliyken, yaşlılıkta sırf âşık olma zevki ön plana çıkar mı?
- Âşık olmak âşık olunan kişiyle mi ilgilidir, yoksa zamansal açıdan mı bir tesadüf müdür? Âşık olma zamanı geldiğinde o anda kime tesadüf ettiğinin bir önemi yok mudur?
- Aynı şekilde zevklerimizin yöneldiği nesnelerin kendi içlerinde mutlak bir değeri var mıdır yoksa dönemsel ve sosyal sınıfla mı ilgilidir?
- Çoğunlukla bir insanı doğru değerlendirmek için toplumdaki şöhretinin tam tersinin doğru olduğunu düşünebilir miyiz?
- Bir âlim veya sanatçının entelektüel üstünlüğünü kabul ederken fikirlerinin üstünlüğü mü yoksa iyi kalpliliği mi daha çok dikkate alınır?
- Aşk, minnet ve menfaat arasında hangi duygu daha baskın olarak öne çıkar?
- Sevgili, metres ve hediyeleşmede sınırlar nerde başlar, nerde biter?
- İki sevgiliden birinin aşırı derecede sevmesi, diğerini yeterince sevmekten alıkoyar mı?
- Hazırlıksız yakalanan yalancılar uydurdukları hikâyeyi gerçeğe benzetmek için doğru ayrıntı eklerler mi?
- Bir konuşmada yer alan ayrıntılara takılıp asıl aradığımız gerçeği gözden kaçırır mıyız?
- Aşkla ölüm arasındaki benzerlik sadece bilinmeyen muğlaklığıyla mı ilgilidir?
- Mutluluk sevdiklerimizin elinde olmaktan çıkınca bu bizi cesaretlendirir mi?
- Yaşadığımız mutluluğu göremeyip kendimizi bedbaht mı sanıyoruz, yoksa bedbahtlığımızı göremediğimiz için mi mutluyuz?
- Aşk ve kıskançlık dediğimiz duygular tek ve bölünmez bir bütün müdür, yoksa kesintisiz bolluğu nedeniyle bir bütünlük hissi mi uyandırır?
Daha fazlası da vardı bu sorgulamaların, arkası kesilmeyen kavramlardaki boşlukların. Proust anlatımındaki çok yönlülük dolayısıyla bunların arasından en ilgimi çekenleri paylaşmak istedim. Kısaca yer vermeye çalıştığımız konular birkaç cümleyle geçiştirmenin ötesinde, okurların da sorgulamasına imkân tanıyan bir zenginlikteydi. Maddeler halinde yazılan incelemede kopukluklar olacağının farkındayım. Daha sonra okuyacaklara bir ışık tutması açısından metnin akıcılığı pahasına böyle bir yöntem tercih ettim. Yazarın özel hayatındaki çelişkilerinin ve kitabın içindeki yansımalarının farkında olarak ve bir kenarda tutarak kitabın edebi yönüne dikkat çekmek istedim.
Bu kadar yoğun aforizmalardan sonra kitabın arka kapağındaki hem trajik, hem komik roman özelliklerine yapılan vurguya uygun olarak, ilgimi çeken benzetmeleri paylaşıyorum.
Benzetmeler:
- “Yüzmeyi yeni öğrenen, suya atlamak için etrafta fazla kimsenin olmadığı bir anı seçen yüzücü gibi, ani bir kararlılıkla.”
- “İki dakika önce size kuşkuyla bakan, ama açıklamalarınızı dinledikten sonra vizenizi verip bavullarınızı açmadan geçmenize izin veren bir gümrük memuru edasıyla.”
- “Karısının sapkınlığının kökenini kazıyamayan bir engizisyon yargıcının öfkesiyle.”
- “Tıpkı sakarın teki ansızın gelip yaralı bir adamın tam ağrıyan yerine dokunmuş gibi.”
- “Tıpkı uykusunu alamamış bir çocuk gibi, yorgunluktan ağlamak isterdi.”
- “Bir hayvanın kafese ilk kapatıldığı saatlerdeki telaşını sergileyerek,”
- “O zaman, önüne konulan şekilsiz bir sudan, akvaryumunda yaşadığı sürece günde yüz kere su zannederek cama çarpacak olan hafızasız ve beyinsiz bir balıktan farksızsın demektir.”
Kayıp Zamanın İzinde serisi, Marcel Proust'un hayatının son 17 yılında yazdığı bir romandır.
Seri, yedi ciltten oluşmaktadır:
1. Swann'ların Tarafı
2. Çiçek Açmış Genç Kızların Gölgesinde
3. Guermantes Tarafı
4. Sodom ve Gomorra
5. Mahpus
6. Albertine Kayıp
7. Yakalanan Zaman
Değerlendirmeye çalıştığımız bu serinin ilk cildinde Proust, çocukluk yıllarına ve çocuğun çevresine duyduğu hayranlığa vurgu yaparak serinin temellerini oluşturur. Yazarın çocukluğunda yaşadığı rahatsızlığın yaşamı üzerindeki etkilerini görebileceğimiz bu eserinde, aynı zamanda gözlem yeteneğinin de ne kadar derin olduğuna vurgu yapabilmek için kısa maddeler halinde bir çerçeve çizmeye çalıştık.
İncelemenin başında yer verdiğimiz Vinteuil’ in sonatını anlatırken yazarımız şu ifadelere yer verir: Önce piyano tek başına, eşi tarafından terk edilmiş bir kuş gibi sızlandı; keman onu işitip, adeta yandaki ağaçtan cevap verdi. Sanki dünyanın başlangıcıydı, sanki henüz yeryüzünde, daha doğrusu, diğer her şeye kapalı, bir yaratıcının mantığı tarafından kurulmuş ve ikisinin ebediyen yalnız kalacakları bu dünyada, yani bu sonatta, ikisinden başka hiçbir varlık yoktu.(s.329)
Bu kadar bahsettikten sonra sonatın linkini buraya iliştirelim.
youtu.be/u-F98knpuRQ
Son olarak da kitabın her bölümünde tekrarlarına yer verilerek eserin ritmine katkı sağlayan alıntıya…
Kalbinizi de burada unutsaydınız keşke, onu iade etmezdim size.(s.209)
Keyifli okumalar...
Swann’ların Tarafı (Kayıp Zamanın İzinde Serisi 1. Kitap)
Marcel Proust
Çev: Roza Hakmen
YKY 22. Baskı
400 Sf.
OKUYACAKLARIMA EKLE
430 syf.
·
13 günde
·
8/10 puan
Bazen şimdi ben ne okudum dediğiniz anlar olur. Bu kitap da tam anlamıyla öyle bir roman. Tam olarak ne iyi ne de kötü yorum yapabileceğim, son derece enteresan bir eser.
Efendime söyleyeyim bilenler bilir, ben bu kitabı okurken bir yandan da Finnegan Uyanması 'nı okuyordum (Swann'ların Tarafını bitireli günler oldu ama onda bir arpa boyu yol dahi ilerleyemedim -epi topu 80 sayfa okudum) Bu kitabı okuma yolculuğunda, çektiğim azabı, ıstırabı gören James Joyce'un ruhu dayanamayarak mezarından kalkıp gelip içime girdi. Yani anlayacağınız bu incelemede yazılanlar yalan, dolan, dubaradır. Şimdiden bir sürçü lisan ettiysek affola (Bunu da Marcel Proust hayranları küfretmesin diye yazıyorum)
Kitabımız üç bölümden oluşur. İlk bölümde güzelimiz, canımız ciğerimiz Marcel'ciğimizin çocukluk dönemine tanık oluruz. Anneciğinden bir iyi geceler öpücüğü bile alamaz zavallı çocuğumuz. O öpücük için sayfalar boyunca koşturur durur güççük Marcel'ciğimiz. Hikaye Combray'da geçer ve küçüğümüz, oranın çiçeğine, ağacına, bilimum börtü böceğine aşıktır. Ki bakın burası çokomelli, Combray'ın meşhur kilisesindeki vitraylar çok ama çok önemlidir.
(İnceleme Arası - İç Ses) Hönkürerek ağlamıyorum, gözüme yüksek dozajlı edebiyat kaçtı. Yavrucuğum, senin ne değerli annen varmış öyle. O nasıl kıymetli bir iyi geceler öpücüğü de sayfalarca bitemedi. Arkadaş ne Combray'mış, kilisenin vitraylarını ince ince tasvir ederken Proust Amca, en son kendimi jiletliyordum Müslüm Baba jiletleriyle.
Gel zaman git zaman küçüğümüz bir parça büyür ve tiyatroya, edebiyata, felsefeye merak salar. Etrafından, özellikle de Swann'dan duyduğu isimlere daha tanımadan hayranlık duyar. Bir de hikayemizin baskın karakterlerinden gıcık mı gıcık Leonie Hala vardır. Leonie Hala ile ilgili anlatım tıpkı annesinin öpücüğü gibi sayfalarca sürer durur.
(İnceleme Arası - İç Ses) Yoldayım, güzelim kitabı okuyorum; huzur verici bir bahar meltemi kıvamında akıp gidiyor roman, sayfalar sayfaları, betimler betimlemeleri kovalıyor. Adeta kızgın kumlardan serin sulara, kilise vitraylarından karakterimizin hayranı olduğu muhteşem ötesi yazar "Bergotte"un yüksek edebiyatına uzanırken birden bir ses kulağımda çınlamaya başladı. Kulağımdaki ses bana "Kitaba renk katmalısın, renk katmalısın, katmalısın, katma..." diyordu ki kendimi bir anda Raskolnikov'un ruh halinde buldum ve gıcık Leonie Hala'nın boynunu kıtır kıtır kör testereyle kesmeye başladım. Amanın da amanın ne güzel kan fışkırıyordu her yere. Ortamın kızıla boyanmasıyla birlikte o güzelim mobilyalara da bir renk geldi sonunda.
Böylece güzide kitabımız da ikinci bölümüne geçer. Burada kitaba adını veren Charles Swann'ın hayatına daha fazla konuk oluruz. Swann, o kontes benim bu markiz senin balolarda, danslarda düşüp kalkan biriyken Adnan Hoca tarikatından hallice Verdurinizm tarikatının kediciği, pardon güzeller güzeli Odette'e tutulur. Swann'ımız canımız Odette'e yürür, yürümekle de kalmaz adeta koşar ve Verdurinlerin evinden çıkmaz hale gelir. Tabii ki olay Fransa'da geçtiğinden ötürü, Swann'ın Odette'e olan aşkı Fidayda üzerinden değil de bir sonat üzerinden olur. Verdurin tarıkatının üyeleri başta Swann'ı severken zamanla sıkılırlar ve zamanla Odette'i ondan uzaklaştırmayı başarırlar. Sonrasında ise Swann'ın vıcık vıcık romantizm dolu acılı sayfaları başlar ve böylece sürüp gider.
(İnceleme Arası - İç Ses) Swann, canım kardeşim düşünüp taşındım, kitabın başında sana şöyle irice bir koç boynuzu yakışır dedim ama yetmedi sayfalar ilerledikçe anca olsa olsa bir Ren Geyiği boynuzu yeter dedim ama yok, bölümün sonlarına doğru anladım ki senin gibisine yakışan hem gergedan hem de geyik boynuzudur.
Üçüncü bölümde Marcelimiz artık bir ergenustur. Hormonları tavan yapmış ve bir ergenus olması sebebiyle gördüğü her kıza yürüme moduna programlanmıştır. Bu arada vıcık -boynuzlu- romantiğimiz Swann'ımız Odette'le evlenmiş ve ondan bir kızı olmuştur. Bizim Marcel hiç durur mu, hemen ona yürümeye kalkar ve kitap da böylece uçar gider...
(İnceleme Sonu - İç Ses) Proust Amca be seni hiç sevemedim. Modern edebiyatta karşılaştırıldığın Joyce ve Kafka'nın geçen mezarlarını ziyarete gittim; nedendir bilinmez her ikisinin de kemikleri dile gelmiş ters takla atıyordu. Amca sen nasıl bir adamsın ki Modern edebiyat zamanında yaşayıp, romantizmi romantik edebiyatçılardan daha romantik yorumlayabildin. Yüksek edebiyatın çıtasını hem upuzun betimlemelerin hem de benzetmelerinle öyle bir yere çıkarmışsın ki 1.60'lık boyum doğal olarak yetemedi. Son olarak Proust severlere sonsuz saygı besliyor ve Kayıp Zamanların İzinde serisine dur duraksız devam edeceğimi burada bir seçim vaadi olarak ifade ediyorum.
Bitmek Bilmeyen İnceleme Yapmışlar Notu: Bir James Joyce sever olarak bu incelemeyi böyle kapatmayı güzide gönlüm elvermedi. Ondandır ki ne diyoruz canlar:
"Dublinliyim ezelden, Dublinliyim ezelden
Göynüm geçmez Odette'ten, göynüm geçmez Odette'ten vay
Odette'in bir kızı varmış, Odette'in bir kızı varmış
Sevemedim seni Marcel Proust, sevemedim seni Marcel Proust vay..."
Şappi, şappi
youtube.com/watch?v=uzfMHophWxA
OKUYACAKLARIMA EKLE
430 syf.
·
9 günde
·
Beğendi
·
10/10 puan
Yedi kitaplık Kayıp Zamanın İzinde'nin ilk kitabı Swann'ların Tarafı, oldukça zor bir eser. Çoğu eserin ağırlaşmasına ve zorlaşmasına yol açan "anlatımda yoğunluk" dediğimiz kavram bu kitapta genelgeçer olarak pek fazla yok. Anlatım yalın; yazarın ne dediği anlaşılıyor. Ne dediği anlaşılıyor ama nasıl anlaşılıyor? İşte burada Proust farkını ortaya koyuyor. İnsanın hayalleri karmakarışık bir yapıda olduğu için Proust da anlatımı uzun cümlelerle yapmış. Böyle bir türü ilk defa okuyacaklar için (ben gibi) başlarda oldukça zorlayan bir eser Swann'ların Tarafı. Sayfalar yavaş yavaş çevrildikçe (dikkat edin sayfalar aktıkça demiyorum) anlatıcının cümlelerine alışılmıyor değil elbette ama hayallerle ilgili tasvirler geldiğinde oldukça dikkatli okumak şart. Kitap üç bölüm içermesinin yanı sıra (kitaba o denli dalıyorsunuz ki üçüncü bir bölüm olduğunu ancak o bölüme gelince fark ediyorsunuz) basit olay dizilerini de içeriyor. İlk bölümde anlatıcımız çocukluğu ile ilgili anıları rastgele bir rastlantı dolayısıyla anlatmaya başlıyor. Bu da aslında hayatın değişmez ama bir o kadar da bilinmez bir kanunudur. Kimi zaman en alakasız şeylerden (üstünde düşünsek dahi alaka kuramayacağımız şeyler) bazı yolculuklara çıkarız hayatta. Bu yolculukları oldukça fazla yaşayan anlatıcı hayata dair de bir o kadar yerinde tespitlerde bulunuyor. Eşyaların görünen yüzlerini değil, onların bizde; bizim zihnimizde oluşturduğu anlamı gördüğümüzü, eşyaların da varlığının buna göre değerlendirilebileceğinden bahsediyor. Sokakta yürürken rastgele yanımızdan geçen biri bize bir şey anımsatmıyor ve bizim ona bir anlam yüklememizi gerektirmiyor ise o yanımızdan geçen kişi bizim için aslında yoktur. Çünkü zihnimizde yer etmez. Bu cümleyi okuduktan sonra bir düşünmenizi isterim: "Sokakta yürürken yanımızdan geçen, dikkat etmediğimiz biri"ni anımsamaya çalışın. Aklımızda bunu düşününce belirli bir tipleme oluşmaz, yüzü bulanık bir insan siması oluşur yalnızca. Bu, onların hayatımızda olmayışının bir kanıtıdır. Çünkü yalnızca bize bir anlamı düşündüren kişiler vardır anlatıcıya göre. Belki de, diyorum kendi kendime, kalabalıkların içinde yalnızlık çeken yazarlar da bu yüzden yalnızlık çekti, çevresindeki insanlar ona bir anlam ifade etmediği için. Tabii bu yolculuklar, gerçek dünya ile sınırlı kalmıyor; aksine bu yolculukların hayal aleminde daha canlı olduğunu anlatıcının deneyimlerinden anlıyoruz. Öyle ki, gerçekleşmemiş şeyleri gerçekleştikleri halinden daha iyi de görebilir insan. Kitapta da bahsedildiği gibi; tiyatroya hiç gitmemiş biri, tiyatroya yıllarca düzenli olarak giden birinden daha çok sevebilir ve anımsayabilir tiyatroyu. Tiyatroya hiç gitmemiş olmak, birinin tiyatroya sevgi duyamayacağı anlamına gelmez. Bu hayattaki genelgeçer doğrularla uyuşmasa bile kişi için öyle ise öyledir. Anlatıcının fikri bu yönde; hayattaki şeylerin farkına varmak için ille de onlarla fiziksel bir temasa (görmek, duymak...) gerek yoktur. "O kavramlardan aldığımız sezgi" bunun için yeterlidir. Bu yüzdendir ki sezgiciliğe göre bilim, yaşamın dinamik özüne ulaşamaz. Bu sezgicilik fikrine elbette yalnızca tiyatro sevgisinden rastlamıyoruz, daha birçok yerde de karşımıza çıkıyor. Anlatıcı "gerçek dünya" dediğimiz yere değişik anlamlar yüklememizin bizimle alakalı olduğunu da kendi deneyimlerinden ortaya koyuyor. Yine kitapta bahsedildiği gibi, örneğin bir ormandaki ağaçları, rengarenk çiçekleri sevdiğimiz insanı düşünürken daha bir güzel görürüz. Sanki ağaçlar ve çiçekler daha renkli gelir gözümüze. İşte bu da bazı nesneleri görmemizin yalnızca bakmakla ilgili olmadığının; aksine bakarkenki halimize ve duygularımıza bağlı olduğunun kanıtıdır. Bu şekilde düşündüğümüzde mekanların (ne denli kalabalık mekanlar olsa da) kişi için bireysel yanı da olabileceği açığa çıkıyor. Örneğin, tarihin herhangi bir bölgesinde insanlar Berlin Duvarı'nın olduğu yere bakıp hüzün duyup ağlarken, bir insanın oraya bakıp kahkahalarla gülmesi, o insanın oraya ve orada yaşananlara saygısızlık duyduğundan değil, o mekan hakkında bireysel; gülmesini getiren ve başka şeyleri çağrıştıran anıları ağır bastığı içindir. Anlam, yalnızca tek bir kişi içindir ve farklı olması yanlış olduğu anlamına gelmez. Bir nesnenin çıkardığımız anlamların en alakasız şeyler de olsa kişi için doğru olduğunu söylüyor Proust. İkinci bölümde anlatıcı, Swann adındaki bir aristokratın aşkını ve yaşadıklarını anlatıyor. Dolayısıyla aşk konusunda da kendi doğrularına ulaşıyor ve onları hikaye üzerinde giderken kendince değerlendiriyor. Aşk gibi yoğun kavramların bizi kimi zaman hayata aşırı fazla daldırdığından bu yüzden de kendimizin ne halde olduğunu unutuşumuzdan, kendimizi ister istemez hatırlatmaya çalışan zihnimizi "bilinçli bir unutma" ile baştan savdığımızdan ve yine ilk bölümde de bahsedildiği gibi hayatta kimi zaman farkına varamadığımız şeyleri hayallerimizde ve rüyalarımızda farkına vardığımızdan bahsediyor. Üçüncü bölüm ise diğerlerine nazaran oldukça kısa bir bölüm. Anlatıcı kendisinin yaşadığı bir aşktan söz ediyor. İlk ve ikinci bölümde bahsettiği kanılara paralel olarak; birine veya bir yere arzu duyduğumuzda arzumuz o denli büyüktür ki o kişiye veya o yere rastladığımızda hayallerimizdekinden daha kötü olduğunu şaşkınlıkla fark ederiz. Buna bakarak insanın kimi zaman hayallerinin gerçeklerden "daha doğru" olduğunu savunuyor Proust. Anlatımı yalın olmasına karşılık anlatımın dolambaçlı olması kitabı zorlaştıran bir diğer unsur. Tıpkı hayallerimiz gibi; belirli yalınlıklar ve basitliklerden çıkan bir karmaşa. Fakat entresan bir şekilde bu karmaşayı okurken zorlandığınızda daha fazla okumak, dolayısıyla daha fazla zorlanmak istiyorsunuz. Bu karmaşayı okuyacaklara şimdiden "iyi zorlanmalar" diliyorum. Ayrıca bu seriye başlamamı sağlayan 1000kitap.com/hsaripolat/Duvar/ hocama da teşekkür ediyorum.
OKUYACAKLARIMA EKLE
430 syf.
·
29 günde
·
10/10 puan
Somut bir varlık, en küçük bir nesne, sıradan bir hayal ve kaybolmaya yüz tutmuş bir anı Proust’un aynasında öyle bir başkalaşım geçirir ki, dağılan parçacıkların bir araya gelmesiyle kendini yenileyen düş gücü ve onu oluşturan halet-i ruhiye, tek kelimeyle hayran kalınası bir incelik kazanır. Bu olağanüstü ayna, adeta bir sihirli değnek etkisi yaratarak modern edebiyatın ‘zaman kavramı’na Proustvari bir nitelik bahşederken, paragrafların arasında zamanı bir süre dondurur, iç ve dış seslere kapalı durumda bırakıldığımızda bu parlak zihnin labirentlerinde yolculuğa çıkmaya başlamışızdır artık…
Geçmiş dediğimiz, yaşadığımız şu anın ürünüdür. Şu an yazmakta olduğum bu satırlar ve geçmekte olan her saniye artık geçmiş haline gelir ve her zaman şu anın yaratısı halinde kalırız… Ya geçmişin sınırları? Bu soruyu en detayıyla yakın merceğe alan isim -ve belki de en büyük isim- Proust’un ta kendisi.
Roman boyunca çeşitli norm ve tarihi olayların silsilesini isteyen satırlar, buna hazırlıksız yakalananlar için büyük bir handikap, bunu net bir şekilde görmek mümkün. Bilinç akışı anlatısının içine girmek, tekrar anlamlandırmaya çalışmak nasıl abes kaçıyorsa, dış ortamın ve hatta kendi iç sesimize kulak vermemiz de o derece sönük kalacaktır. Tıpkı Proust gibi anlatılanları bir gözlemci edasıyla görmek, Proust’un aynasıyla bağ kurabilmek için gözden kaçırılmaması gereken bir düstur olduğunu söylemeliyim…
Bir karakter ki annesine “iyi geceler” demek yerine bunu satırlarca uzatarak ifade etmeyi yeğliyor. Bir kadına olan tutku, bir tabloya olan hayranlık da aynı düzlemde yer bularak uzun uzun cümlelere dökülen abartılı bir anlatıya sahne almış oluyor. Romanda belirli bir zaman, olay ve karakter döngüsünün bulunmaması da tamamen bununla bağlantılı bir durum. Ancak tabii ki bu olağanüstü bir şey, Joyce’u Joyce yapan şey neyse, Proust’u Proust yapan da bu; bilinmeyen bir yerden kopan cümlelerin köprü haline getirilmesi ve bilinç akışının paragraflara boca edilip uzun uzadıya bir anlatı haline gelmesidir. Bu paragraflardan sağ çıkabilmek için kendimce çözüm yolu olarak, kitabı hiçbir süre şartı olmadan, zamansız ve uzamsız olarak bir ay gibi bir süreye yayıp, bir yolculuk kitabı olarak yanımda taşımam oldu ve bitirdiğim an romandan bana geçen-geçmeyen sorgulamasına hiç kalkışmadım bile. Okuduğumuz en küçük detayın bile bilinçaltımızın derinliklerinde yer tuttuğunu düşünenlere dahilim. Üstelik, Proust gibi bir tasvir ustası varsa karşınızda, okunulan her satır ‘kayıp zaman’ı tersine çevirmeye yetecektir!
“Gerçek hayatta kalbimizin geçirdiği değişimler, tıpkı bazı tabiat olayları gibi, o kadar yavaş gerçekleşir ki, kalbimizin içinde bulunduğu farklı durumların her birini saptar, buna karşılık, değişim duygusu yaşamayız.”
Bellek, tarih ve diğer şeyler…
Sinestezik çağrışımlar ön plana çıkar romanda; Bergson’un zaman kavramı, aşk, roman ve onun yaratıcısı, yazar ve var olup olmadığından hissedilen varlık problemi, eşya tasviri gibi konuların bir romanda böylesine detay bombardımanına tutularak anlatılması cümlelerin şaha kalkan görüntüsünü oluşturdu zihnimde. Bir ressam, sadece Swann’ların Tarafı’ndaki betimlemelerin coşkusuna kapılarak çok mükemmel portreler ortaya çıkarabilir. Bir okur ise betimlemelerde bahsi geçen Rönesans tablolarının içindeki gravürlerde yaşayabilir. Bu alegorik betimlemeler çok şey uyandırdı nazarımda, bu kadar uzun bir süreye yaymamı sadece bu sebeple açıklamam kafi… Ne kadar sanatsal işaret ve gramatik yaklaşım varsa en uç noktasında kullanılmış bir anlatı Swann’ların Tarafı. Serinin bu ilk romanının akabinde okuyacağım herhangi bir romanın tasviri, öncesinde yeterli doyuma fazlasıyla ulaştığımdan bana yavan geleceği önyargısına yeterince ikna oldum artık. Romandaki üç işaretin en kalıcı olan nesnesi sanat; hiçbir zaman bükülemez, değiştirilemez, parçalanamaz, kaybolamaz… sanat eseri esastır, zamanla tutulabilir, çünkü söz gibi, anılar da uçar, ‘hayatımın en güzel anı’ dediğimiz anlar da, artık geri gelmeyececeğini bildiğimiz hatalarımız da. Ama yazı kalır; çünkü o sonsuzluktur, insanın adlandırdığı oranında rahatlaması, özgür olma biçimidir. Mozart’ın sonatası, Bellini’nin portresi, Sainte Beuve’in şiiri geride bırakılan, kaybolmayan izlerdir. Zaman kavramı öyle bir pik noktaya ulaşıyor ki burada, zaman kavramını ancak onu aşan bir sanat eseriyle ulaşabiliyoruz.
İki zaman konsepti tüm sayfalara siner; gerçek ve kurgusal zaman, şu an ve kurgulanmış bir zamanla sentezlenir ve anlatılmak istenen uzun bir zamana mıhlanarak metin halini alır. Bergson’un bu konsepti zaman kavramını çatallar ve bir nevi Proust’un düşün dünyasının buna tamamen uyduğunu da söylemeye gerek yoktur. Bir nevi kılıfına oturmuş diyebiliriz. İkinci zaman konsepti ise, geçmişte bastırılmış olan kötü anıların hortlamasıyla gün yüzüne çıkan yüzleşmelerdir. Evet, Freud’un çocuk hikayesi tam olarak buna parmak basıyor. Swann sevindiğinde geriye dönüyor, yeni ve mutluluk veren bir işe kalkıştığında, geçmişin bir silüet gibi beliren o kötü anısı gözünün önüne geliyor, sevdiğinde geçmişin tozlu sayfalarını karıştırıyor, üzüldüğünde mutlu günleri anımsayarak mutsuz bir ‘şu an’ı kendine tattırıyor, geçmişe doğru yolculuk yaptığı ve altını eştiği her şey, ikinci bir kişiliğin doğmasına sebebiyet veriyor, ama karakterimiz için hiç de kötü bir durum değil, aksine bu gel gitli ruh hali, kendisinin şevkle bağlandığı ve kanıksamadığı bir durum. Swann’da hafıza yoktur, ya da yanlış hafıza vardır, yanlış hafızanın bir ürünü ya bu anlatı, geriye dönüldüğünde, nesnelere ve insanlara sürekli yeni biçimler verilir bu yüzden, binbir türlü tashih dökülür satırlara ve böylesine gelgitler içerisinde kendi kendini yenileyerek olgulara biçim veren bir ruh yapısının geçmişle gelecek arasına köprü kuran ‘gerçek yalan’ların izine düşeriz biz de... Karakterlerin de zaman gibi bölünmüş olması, kesinliğin yok sayılmasına büyük bir vurgudur. Zamanların sürekli kaybedilişinden duyulan bu isyan bizi de bir Swann haline getirir ve görüntülerin arasında kaybolmaya yüz tutarız…
youtube.com/watch?v=Xsz_VFLAfg0
“Swann, aylak bir hayat sürmüş olan ve aylaklığın, zekalarına sanat veya bilim kadar ilgilenmeye değer konular sunduğu ve “Hayat”ın, bütün romanlardan daha ilginç, daha romansı durumlar içerdiği fikrinde bir teselli, belki bir mazeret arayan zeki insanlar sınıfındandı.”
Hatıralar ve travmalar beklenilmeyen zamanlarda yüzeye çıkar. Hafıza, mekan-tarih ilişkisi ile iskelet haline gelir; Swann kaybeder, unutur ama yeniden inşa ederek insanlara ve nesnelere yeniden biçim verir; geçmişin havada uçuşan renksiz görüntüsü “şu an”a taşınarak kayıp zamanı kurtardığına kendini inandıran-kandıran- bir benlik, kendisiyle ve geçmiş ile an’ın görüntüsü arasında sıkışarak ‘ben’liğiyle savaşım verir. Aşkla ölüm arasındaki en büyük benzerlik olan gerçeği kavrayamaz ya Swann, deli gibi korkar, şüphe bütün benliğini sarmaya başladığında duyularıyla emdiği her şey, binlerce hatıranın yoğunluğunu beraberinde getirir. Swann’ın aşka olan inancı sarsılmaya başladığı zaman, yeni şeylere gerçeklik kazandırma gücü de sarsılır. Bir zamanlar hayat bulduğu eski şeylere saplar kendini. Her şeyde, tüm yaşamın merkezinde Odette vardır, doğanın bir ışığıdır o, yokluğunda ise her şey sönük ve çoraktır. Çünkü bir hayatın parçası olduğumuzda, o aşkın hayatına nüfuz ederiz ve geride kalan her şey önemsizleşmeye başlar... Bu merhaleden çıkan kişiliğimiz başkalaşım geçirerek yeni bir kişilik haline gelir. Anılar geçmişteki izlerin yaratısıdır evet, ona anlam yüklemek üzere tekrar, tekrar tekrar hortlatırız. Beynimizde hayal kurduğumuz bölgenin hatırladığımız bölgeyle aynı noktada tetiklenmesi romanın düşün dünyasına dair küçük bir ipucu veriyor aslında. Havadaki buluttan yerdeki en küçük nesnelere kadar bütün detaylar, bu ürünün sonucu olarak en yoğun bir şekilde film şeridini andırırcasına karşımıza çıkar. Dairesel zaman algısı, hafıza ve onun labirentleri, çok iyi tanığımız, ama zihnimizde bulanık bir yer edinen hayatımızın film şeridini tekrar hatırlatıyor bize aslında…
Zihnimizin sadece 8 yıl öncesini bulanık hatırlayışı, hatta bir çoğumuzun dün ne yediğini unuttuğu gerçeği bu oyunun en büyük mihenk taşı… Sanat eserleri kalıcıdır, ya insan? Bırakalım kendimizi, tarihin sayfalarına ismini kazımış çok büyük adamların bu dünyadan geçerek kendilerini dönüştürmeleri ve o sayfalarda tozlu olarak kalmaları buna en iyi örnek değil midir? Motosiklet kaskına dönüşen Schubert, bir tişört veya kahve kupası haline gelen Che Guevera, "sema" ile eşleştirilen Rûmî'nin sadece birer ikon haline gelmesinin geçiciliğini anlatır belleğin bu yolculuğu... İnsanlık unutur, her daim unutacaktır. Proust’un gayri irâdi, unutmaya meyilli belleği gibi…
İyi yolculuklar ve iyi Proustlanmalar dilerim.
OKUYACAKLARIMA EKLE
430 syf.
·
20 günde
·
Beğendi
·
Puan vermedi
Kayıp Zamanın İzinde serisi, zaman açısından, 1840’tan 1915’e kadar uzanan, iki yüzden fazla karakterin bulunduğu dev bir eser.Proust 1906 yılında başlamış bu seriyi yazmaya.Ölene kadar da yeniden yazmaya, düzeltmeye devam etmiş.
İleride Gallimard Yayınları olarak tanınacak, yönetiminde Andre Gide, Jacques Copeau, Jean Schlumberg gibi isimlerin bulunduğu edebiyat dergisi La Nouvelle Revue Française Proust’un eserini yayımlamayı reddeder.
Yıllar sonra Jean Schlumberg “Ne Gide ne de Gaston, ne Copeau ne de ben...Bana kalırsa hiçbirimiz taslağı tamamıyla okumadık.Olsa olsa çok bir şey vaat etmeyen paragraflara şöyle üstünkörü bir göz atmışızdır.Bu çalışmayı abartılı hacmi ve Proust’un artık adı çıkmış snopluğu yüzünden reddetmiştik.” der.
Marcel Proust Bir Yaşam/Edmund White/Fırat Demir/Edebi Şeyler syf 104
Gallimard Celine’in Gecenin Sonuna Yolculuk kitabını da geri çevirir.
Proust, kitabının tüm masraflarını kendi karşılayarak, Bernand Grasset tarafından basılmasını sağlar.
Vladimir Nabokov’un “ Eserin tümü bir define avcılığıdır; definenin zaman olduğu ve definenin saklandığı yerin geçmiş olduğu bir av: Kayıp Zamanın İzinde başlığının öz anlamı budur.Duyuların duygulara dönüşmesi, hafızanın gelgitleri, arzu, kıskançlık ve sanatsal öfori gibi duygu dalgaları; muazzam ama aynı zamanda görülmemiş biçimde hafif ve yarı şeffaf olan eserin malzemeleri bunlardır.” ( Edebiyat Dersleri/Vladimir Nabokov/ İletişim Yayınları/ syf 294 )dediği Kayıp Zamanın İzinde’nin ilk romanı, 14 Kasım 1913 yayımlanır böylece.
Üç bölümden oluşan kitabın ilk bölümü anlatıcımız Marcel’in çocukluk dönemine odaklanır.Combray’i ve Combray sakinlerini, başta Marcel’in büyük ailesi olmak üzere tanırız.
İkinci bölümde Swann’ın hayatıdır odak noktası.Ve Odette’e olan tutkusu...
Üçüncü bölümde, Marcel artık bir ergendir.Swann’ın Odette ile olan evliliğinden doğan Gilberte ise onun için ilk aşk demektir.
Her ne kadar bölümleri kaba taslak böyle ayırabilsek de Proust’da zaman ve olaylar iç içe geçmiştir.İlk bölümde de Swann evlidir Odette ile mesela.Marcel, Gilberte ile ilk karşılaşmasını o bölümde yaşar.
Marcel Proust için hiçbir nesne sadece nesne değildir.Nesnenin yarattığı duyum, duygularla yoğrulur, duyguların etkisiyle çağrışımlar yaşanır.Bu çağrışımlar zaman içinde geriye, ileriye ordan oraya savurur kahramanı.Marceli yani.
Gerçek yaşamda da böyle değil midir? Ben de sık yaşarım bu durumu.Marcel Proust’u önemli bir yazar yapan da bu durumu kitaplarında bu denli ustalıkla yansıtmasıdır bence.
Okunmasını zorlaştıran da bu ayrıca.Cümlelerinin bu kadar uzun olmasının nedeni de bu.
Okuma deneyimimde ben de şöyle bir zorluk yaşadım.
Bir cümleyi okuyorum, o cümle içinde anlatılan, Marcel’deki çağrışımları anlamaya çalışırken, ben de bu cümlenin hayatımdaki karşılıklarını düşünüyorum.
Bu arada yeni bir cümleyi okumaya başladıysam, bir anda okuduğum hiçbir şeyi anlamadığımı fark edip, geriye dönüyorum.Bu yüzden yorucu Proust
okumak.Yoksa oldukça kolay anlaşılıyor.
Gözünüz asla korkmasın.
Vladimir Nabokov’un Edebiyat Dersleri kitabında yer alan Proust bölümünde ilk kitap olan Swann’ların Tarafı ayrıntılı olarak incelenmiş.Kitabı okuduktan sonra bu makaleyi de okumanızı öneririm.
Proust’un üslubu hakkında yazdığı bölümü de ekleyeyim.Benim için çok faydalı oldu.
“ Proust’un üslubu, özellikle ayırdedici üç unsur içerir:
1- Metaforik imgelemin zenginliği, katman üstüne katman karşılaştırmalar.İşte bu prizmadan bakarak Proust’un eserinin güzelliğini görüyoruz.Proust için metafor terimi, melez formun eşanlamlısı ( bu konu kitapta dipnot olarak açıklanıyor) olarak veya genelde karşılaştırma için çoğunlukla gevşek bir anlamda kullanılır çünkü Proust için, metafor da benzetmeye doğru kayar.
2- Bir cümleyi azami genişlikte ve uzunlukta doldurup uzatma, cümlenin torbasına mucizevi sayıda cümlecik, parantez cümlesi, yan cümle ve yan cümlenin yan cümlesi sıkıştırma eğilimi.Nitekim, sözsel cömertliğinde Proust, hakiki bir Noel Baba’dır.
3-Daha önceki yazarlarda, tasvir pasajları ile diyalog bölümleri arasında çok keskin bir ayrım olurdu: önce betimleyici hususun olduğu bir pasaj, ardından sohbet devralır, ve böyle devam eder.Bu elbette geleneksek edebiyatta ve kovayla gelen sınıflandırılmamış B-sınıfı ve C-sınıfı edebiyatta bugün hâlâ kullanılan bir yöntemdir.Ama Proust’un sohbetleri ve tasvirleri birbirine kaynaşır, çiçeğin, yaprağın ve böceğin aynı yeşeren ağaca ait olduğu yeni bir bütünlük yaratır.”
Edebiyat Dersleri/Vladimir Nabokov/İletişim Yayınları/ syf 300-301
OKUYACAKLARIMA EKLE
© 2021 · 1000Kitap Web Uygulaması