Insan karşıtlıklar içinde gelişir. Karşıtlıklar tarihsel gerekliliğin yönleri gibi görünürler. Özgürlük, kölelik yolundan geçmeden elde edilemez. Bir bölük insanın zenginleşmesi kitlelerin yoksullaşması aracılığıyla gerçekleşir. Devlet hem özgürlük hem baskı aracıdır.