"Asla tek başına değil ama daima yalnız."Peyami Safa benim gözümde "kimlik bunalımı" cümlesinin, teriminin tarifi için bir ömür tüketmiş bir yazar.
Bütün eserlerinde mutlaka görebileceğimiz ana konu bu oluyor neticede. Konu, hikaye ne olursa olsun temelinde bu bunalımın kıvranmaları sürüyor biteviye.
Bize, toplumumuza bu romanlarıyla, özünüzden koparsanız olup olabileceğiniz bu kadar diyor adeta.
Öte yanda umumi bakarsak insanın bu manevi düşüşünü hiçbir toplum, hiçbir görüş güzel ve hoş bulamaz. Ruhun derinliklerinde kırılmalar ve bir ömüre yayılacak ölçüde sancı barındırır.
Vicdanı rahat olmayan insan huzuru bulamaz. Kendi gözünden düşen insan kendini hiçbir yere sığdıramaz. Kendimiz için insan olarak yaşamaya mecburuz.
Sadakat ister; temizlik, iyilik, yumuşaklık.. akla gelebilecek güzel denen her şeyi ister insan ruhu, hayatı sürdürebilmek için.
Bu eserinde de kendine bu iyiliği yapmayan ruhların devinimlerini sancılarını en iyi şekilde yansıtıyor yine Peyami Safa.
Böyle bir toplumun ortasında onlar gibi yaşayamayan, onların hayat tarzından benliği incinen, ruhen fiziken çöken Müfid'i de tanıtıyor bize:
"Bu insan, İstanbul'da, eski asırlardan kalma bir sevdalı numunesidir."
Bu numunenin içinde bulunduğu ortama ayak uyduramamasının, iğrenerek izlemek zorunda oluşunun sancısı görülmeye değer doğrusu.
Şüphenin insanı sürüklediği uçurumun, içten içe tüketişinin sarsıcı bir örneği aynı zamanda.
İç çatışmanın böyle güzel tahlili, tespiti büyük bir başarı örneği. İnsanın duygularından gafil, kendini kandırırken sinsi bir mikrop gibi bünyesinde yayılan yıkıntının adı acz olsa gerektir..
Yanlız doğru yaşamak yetmiyor herhalde; doğru güzel bir çevre de şart dedirtiyor.
Yanlış çevrede, doğrunun hasretiyle kıvranan o ince, güzel, daima yalnız insanlara selam olsun bu vesileyle..
