Mikrokozmos (Alem-i Sagfr)
Buraya kadar insanoglunu c;erc;evenin dt~mda tuttuk. Bunun sebebi a9k; insanoglu
~irndiyekadar tarh~hgmuzkategorilerin hic;birine uymuyor. insan cismaru bir ~y mi-
d i r ? E v e t , f a k a t a y r u z a m a n d a r u h a n i b i r b o y u t u d a v a r d 1 r . K e s i f m i d i r, k a r a n h k v e s i l l l i midir? Evet, fakat ayru zamanda ic;: derinligi itibariyle en azmdan potansiyel olarak Iatif, nurani' ve ulvfdir. Ba~ka bir ifadeyle, insanoglu kainata izafe edilen stfatlarm ti.i- mi.iyle olmasa da bi.iyi.ik c;:ogunluguyla tarumlanabilir. Tek tek bireyler olarak degil de gene! olarak konu~acak olursak, insanoglunun en nurani' olandan en karanhga kadar varolan her ~eyin hiyerar~ik di.izenini ku~atbgi soylenebilir. 0 , yeryi.izi.ini.in balc;:tgma i.iflenmi~ olan Tann'run ruhundan yarablmt~br (Hicr: 28-29, Secde: 7-9, Sad: 71-72) ve bu yi.izden de varllgm ve idrakin en goz kama~brJCJ nuruyla evrenin en soluk ve cans1z tozunu kendisinde birle~tirir.
i b n - i A r a b l ' n i n di.i~i.incesinde k i . i c ; : i . i k a . I e m ( m i k r o k o z m o s ) b i . i y i . i k a l e m i ( m a k r o k o z - mos), varhk mertebeleri ve ilarusuret ya da Tannsal varhk olmak i.izere 6zellikle iki 6nemli ~ekilde yanstbr. Makrokozmostaki i.ic;: temel alem -manevi, hayali ve cismani- insanda ruh, nefs ve cisim (beden) olarak ortaya c;:tkar. Ruhun manevi, bedenin de cis- mani olmas1 gerektigi anla~ilirbir durumdur. Fakat ruhun hayali di.inyada yer alruguu soylemek ne demektir?
insanm ruhu ayru zamanda Tann'run ruhudur. Kur'an, Tann'run Adem'in ruhuna i.ifledigi ruhu "Onun" (Secde: 9) ve "Benim" (Hicr: 29, Sad: 72) zarnirleriyle ifade eder. DolayJsiyla, bu ruh 'izafi ruh', yani Tann'ya izafe edilmi~ olarak adlandmhr; bu stfat ayru anda hem insani hem de ilarunitelikler ta~rmas1bakmundan belirsiz bir duruma i~areteder. Ruh nuranilik, letafet, idrak ve birlik gibi bi.iti.in manevi ve meleklere mah- sus 6zelliklere sah.iptir. Varhk aleminin kar~1 kutbunda, karanhk, kesif, c;:okluk halinde ve daguuk bir ~ekilde balc;:Ik yer ahr. Birle c;:ok, nurla karanhk, Jatifle kesif arasmda bir araa olmadan hic;:bir baglanb kurmak mi.imki.in degildir ve insan ic;:in de bu vas1ta kendi idrakinin bulundugu yer olan ruhtur. Ruh, ondan daha a~agtda olan bir ~eyin degil, Tann'run farkmdadu. Fakat bizler, en azmdan kendi ruhlartrruzl armdumadan once ruhun farkma varamaYlz. Balc;:tk ise hic;:bir ~eyden haberdar degildir. insanoglu serpilip olgunla~bkc;:a si.irekli olarak geli~en ruh, sonu gelmez bir kendini ke~fetme ve bulma faaliyetleri yoluyla temasa gec;:tigi alemin farkma varmaya ba~lar. Sonunda da maneviyatla tam bir uyum haline ula~abHir.
Ruh hem nurani hem de karanhk, hem latif hem de kesif, hem tek hem de c;:oktur. insanlarm bazliar1 nuranidir ve onlarda yi.ikselme egilimi agu basar, digerleri ise ka- ranhk ve alc;:almaya meyyaldir. Burada Kur'an h.idayet ve sapma, peygamberf ve ~ey tani ifadelerini kullarur. Bu konuyu enine boyuna tarb~maya gerek kalmadan, ruhlar arasmdaenruhanigori.inendenenbalc;:tgabenzeyeninekadarmuazzam geni~liktebir mertebe olmas1 gerektigini kolayhkla soyleyebiliriz. Ruh, yani bizim kendi idrakimiz yukar1, a~agt ya da yanlara dogru sonsuz bir geli~me ihtimalini ic;:inde ta~u.
Ruh nurun tek bir ilaruve kozmik stfab olarak di.i~i.inillecegigibi, ayru ~ekildeTan- n'run bi.iti.in isirnleri ac;:1smdan da ele ahnabilir. "Tann, Adem'i kendi suretinde yarat- b" demek, O'nun bpkl bi.iti.in isimlerini kainata yerle~tirdigi gibi insam da suatlanyla bezemi~ oldugu anlarmna gelir. Ancak kainattaki stfatlar dagtntk olarak yaylirru~ken insanda toplu ve bir arada bulunur. Nispeten birbirinden aynlrru~ken (mufassal) in- sanda ise toplu bir haldedir (miicmel). Karanhktan aydlnl1ga gec;:mek demek olan insan ruhunun geli~mesi ayru zamanda oliimden hayata, cehaletten bilgiye (ilm), rehavetten kararhhga (irade), acziyetten kuvvete (kudret), dilsizlikten konu~maya (kelfim), hasis- likten comertlige (cud), koti.ili.ikten adalete (kist) gec;:i~ demektir. Her durumda amac;:
ilahi stfatlan insamn yarahlrru~ oldugu suret alhnda gen;ekJ~tirmektir, ancak bu tam anlarruyla gen;;ekJe~tirilmedigi si.irece insan ic;inde sadece nispi bir potansiyel olarak kahr. Oaha once belirtilen bi.iti.in 'haller' ve 'makamlar' bu iliihi isimlerin birini ya da birka<;mJ ger<;ekJe~tirme faaliyeti olarak gori.ilebilir.
Sayfa 53Kitabı okuyacak
·
41 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.