Şathiye denince akla ilk Hayyam gelir. Annesinin öfkelenip dövdüğü çocuğun yine anne diyerek ağlaması gibi şiirlerinde hem öfke hem ümitle karışık yaratanına karşı içli bir feryat vardır. Zihninin sınırlarını zorlar, ne derler algısıyla alay eder, mahalle baskısı denen şeyi de umursamaz değildir, inadına mahallelinin damarına basar. O mahalledeki apartmanların zillerine tek tek basıp kaçan haşarı çocuk. Şiirlerine bakınca onun da Nesîmi gibi Mansur gibi benzer bir sona maruz kalması işten değil gibi görünür ama Selçuklu hoşgörüsü bu Rubailerin bize ulaşmasını sağlamış görünüyor. Hayyam gözünü budaktan, şarabı dudaktan sakınmamış. Bugünkü gibi o zaman da yaptığı ibadete güvenip kendisini Allah’ın yerine koyarak kişileri yargılayanlar pek çokmus ki şiirler daima bu tema üzerinde ilerlemiş. Bu bakımdan Hayyam’ın şiirlerinde yalnızca ilahiyat ve şathiyat değil sosyolojik ve psikolojik izler de görmek mümkün. Ayrıca bu şiirlerin tamamının ona ait olmasa gerek, muhtemelen bazıları yakıştırma, çünkü birbirleriyle tezat teşkil eden kimi noktalar da var. Rubailerin geneline bakarsak Hayyamın bir ruh röntgenini çekmek de mümkün. Dertlerini içkiyle ve onun getirdiği gevşeme, unutkanlık gibi hasletlerle çözmeye çalışarak beynini ve ruhunu rahatlatmaya çalışıyor. Kendi kendisinden kaçısını öyle güzel ifade ediyor ki sorununun çözümünü de bildiği halde bunu uygulamıyor. Tabii bu şiirlerdeki metaforlar belki de farklı anlamlara da işaret ediyor olabilir. Mesela Sadık Yalsızuçanlar Hayyamın şarap kavramını "hakikati Muhammedîyye" ile izaha kalkıyor, bence öyle olmasa gerek zira şarap kavramını kimi yerlerde Hayyam fahişe mefhumuyla da kullanıyor. O halde ondaki kasıt ne? Bâtına bu kadar derinlemesine dalıp zâhiri yok etmek pek bana göre değil. Anlaşılır ölçüde Hayyam bugün de etrafta fazlaca gördüğümüz gibi kendisini Allah yerine koyan yobazlardan ve Allahın hükmünü kendi kalıbına sokan yobazlıktan nefret ediyor, aslında sadece bu hakikat bile tam anlaşılmış olsa mevcuttaki problemlerin yarısı kendiliğinden çözülebilir.

DörtlüklerÖmer Hayyam · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 202122,5bin okunma

·

44 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

İçtihat ve Telakki Azası