Uçmak-2
Günümüzde ulaştığımız fizik bilgisi; bir şeyin uçabilmesi için öncelikle fazla ağırlıklarını atması, sonra yeterli hıza ulaşması halinde yerçekiminden kurtularak yükselme ivmesi kazanabileceğini söylüyor. Çözümlemeye çalıştığımız metindeki vurgu da buna benzer bir denklem üzerine kurulmuştur. Zulmü bertaraf ederek fazlalıkları atıp il (devlet) kuran can, Töre'yi işleterek daha kafesteyken uçma istidadıyla donanmıştır. Yaklaşık yüz yıl öncesinde Mekke'nin kutlusu Can'ımızın; "Uçmadan önce uçunuz" öğüdüne bir de Bilge Kağan'ın penceresinde bakmak gerekiyor.
Orhun Yazıtları'nda can bedenden "uçtu" diyen kişioğlunun torunu da "Âşık öldi diyü salâ virürler / Ölen hayvân durur âşıklar ölmez"⁹⁷ diyerek yüzlerce yıl farka ve binlerce kilometre uzaklığa rağmen aynı manayı terennüme devam eder.
Klasik Türkçe metinlerde sıkça rastladığımız "can kafesi" eğretilemesi, edebiyatımızda halâ kullanılmaktadır. Hoca Ahmed Yesevi de Divan-ı Hikmet'te kafes-kuş eğretilemesine başvurmuştur. Pîr-i Türkistan'a göre; can bir kuş, beden ise içinde tutulduğu kafestir:
Bu kafesni tûtîsi pervâz itedür uçkeli
Bir karanğu şulesiz yirge baradur dostlarım
(Bu kafesin tûtisi havalanmakta uçmaya; Bir karanlık şulesiz yere varmakta dostlarım)⁹⁸
Âşık Paşa ise Garib-nâme'sinde ten kafesindeki hikmet yolculuğunu can (gönül) kuşunun kanat çırpmasına benzetir. Âşık Paşa'nın birkaç dizeyle kurduğu muhteşem denklem çok dikkat çekicidir. Sanal mülkiyet algısından azat olmak, can-ten birlikteliğindeki hikmetin kavranmasıyla gerçekleşecektir. Bu denklem, aslında özgün itikadî üslûbun geliştirdiği hürriyet anlayışını yansıtmaktadır.
...
Aynı zamanda bipolar, panik atak, anksiyete bozukluğu vb. çağdaş hastalıkların tedavisi için adeta somut reçete özelliği taşımaktadır, desek pek de abartmış olmayız:
Cân-ıla hikmeti üküş-durur
Ten kafasdur cân içinde kuş-durur
Muntazırdur cân kafas kaçan sına
Âzad ola gide kendü mülkine
Işk getürdü cânı tende eğledi
Âkıbet cân kendü mülkin ögledi⁹⁹
⁹⁷ Mustafa Tatcı, Yunus Emre Divanı, Kültür Bakanlığı Yayınları
⁹⁸ Hoca Ahmet Yesevi, Dîvân-ı Hikmet, (Editör: Mustafa Tatcı) Ahmet Yesevi Üniversitesi, Ankara, 2016.
⁹⁹ Âşık Paşa, Garib-name, (Haz. Prof. Dr. Kemal Yavuz( Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000, s. 57.
Sayfa 74 - Post Kitap, Divan Edebiyatı Vakfı Keyfiyet Mahfili Türkçe Araştırmaları: 1, 1. Baskı, İstanbul 2020, TÜRKÇEDE UÇMAK
·
95 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.