_Her şeyden önce insan olunmalı; ondan sonra doktor.
_Öfkeni aklınla yenemiyorsan, kendini insandan sayma.
_Kendisini başkalarının kurtarmasını bekleyen kişiler yalnızca kölelerdir.
_Sen hiçbir şey söylemeden çok konuşmanın sırrını biliyorsun
_Düşüncelerine katılmıyorum, ama senin düşüncelerini savunma hakkını sonuna kadar destekleyeceğim.
_Korkaklar, kendinden daha güçsüz olanlara güç gösterisinde bulunanlardır.
_Tehlikeleri seçemeyene hemen kahraman gözüyle bakmak yanlıştır.
_Bizi kemiren yılanı kalbimizi yiyinceye kadar okşamaktan daha budalaca bir şey olur mu?
_Düşünen ve düşündüren herkesi severim.
_Kendine güvenen herkes dünyayı yönetebilir.
_Bu dünya her şey bana eziyet ediyor, hatta oImayan şeyIer biIe.
_Bu adam çok cahil olmalı, ne sorulsa yanıtlıyor.
_İnanılmayacak şeylere inanıyorum demek yalan söylemektir.
_Tanrı kadınları, erkekleri evcilleştirmek için yarattı.
_Yeryüzü, kendileriyle konuşmaya değmeyen insanlarla kaynıyor.
_Büyük cinayetler ancak büyük cahiller tarafından işlenmiştir.
_Sizi saçmalıklara inandırabilenler, size katliam yaptırabilirler.
_Süslenmek bir güzel için ne ise, başkalarının hoşuna gitme tutkusu zeka için odur…
_Acaba dünyada başkalarının tecrübelerinden istifade edecek kadar akıllı bir insan var mıdır?
_Köle kızlar istanbul'da yeniçeri ağasına satılıyor ve Türkler savaşta açlıktan dolayı önce harem ağasını yediler, sonra da kadınları yemeye karar verdiler. Sofu imamımız bu bayanların popolarından kesin çok iyi yemek yaparsınız dedi.
_Eğer Tanrı var olmasaydı, onu icat etmek gerekirdi.
_Hangisi daha tehlikeli: fanatizm mi yoksa ateizm mi? Fanatizm, kesinlikle birkaç bin daha tehlikeli; ateizm asla kanlı bir tutku vermez insana. Ancak fanatizm verir; ateizm suçun karşısındadır, fanatizm ise suçu işlemeye yönlendirir. _Batıl inanç ve cehaletten oluşan fanatizm, bütün asırlar boyunca bir hastalık olmuştur
_Batıl inançlar tüm dünyanın alev almasına yol açar; felsefe bu yangını söndürür.
_Bir ulusun kaderi başbakanın sindirim organlarının iyi çalışıp çalışmamasına bağlıdır.
_Erdem özgürlüğü gerektirir. Baskı yönetimi altında erdem bulunmaz ve erdemsiz bir din de bulunmaz. Beni bir kul haline getirirsen böylece ben o şey için uygun olmayan biri haline gelmiş olurum
_Korku suçu, suç cezayı doğurur.
_Evlilik korkaklar için uygun yegane maceradır.
_Bir insanı cevapları ile değil sorularıyla yargılayın.
_Kulak, yüreğe giden bir caddedir.
_Gençleri bırakınız dünyayı hayal ettikleri gibi görsünler, büyüyünce nasıl olsa olduğu gibi göreceklerdir.
_Can sıkıcı olmanın sırrı, her şeyi söylemektir.
_İnsan zeka karşısında eğilir ama şefkat karşısında diz çöker.
_Eğer hayvanlar konuşabilseydi, onları kesip yemeye cesaret eder miydik?
_Size kimin hükmettiğini öğrenmek istiyorsunuz, sadece kimi eleştirme izniniz olmadığını bulun.
_Kutsal Roma İmparatorluğu adıyla kendisini anan ve hala anmaya devam eden bir araya toplanmış yığın, ne kutsaldır, ne Romalıdır ne de imparatorluktur. .
_Kendi kendini değiştirmenin ne kadar güç olduğunu düşünürsen başkalarını değiştirmeye çalışmada şansının ne kadar az olduğunu anlarsın.
_Atmacaların her zaman güvercin bulsalar yiyeceklerine inanır mısınız?" dedi. Candide: "Elbette!" diye yanıtladı. Martin: "O halde, madem ki, atmacalar hiç huylarını değiştirmemişler, niçin insanların huy değiştirmesini istiyorsunuz?"
_Fréron, Voltaire'in en büyük düşmanıdır. Voltaire dört dizeyle Fréron'un nasıl bir insan olduğunu anlatır: "Bir gün ormanda bir yılan Fréron'u sokmuş! Sonunda ne olmuş biliyor musunuz? Yılan ölmüş."
_Yüz kez kendimi öldürmek istedim, ama hayatı seviyordum. Bu gülünç zayıflık belki en bahtsız eğilimlerimizden biridir; çünkü sürekli yere atmak istediğimiz bir yükü ara vermeden taşımayı istemek kadar aptalca bir şey var mı? Varlığımızdan tiksinirken varlığımıza tutunmaktan, kalbimizi yiyene kadar bizi tüketen yılanı okşamaktan daha saçma bir şey var mı?
_Volteire, eleştiri iğnesini saplamak için en zayıf yanları bulmakta güçlük çekmiyor. Örneğin engizisyonla alay etmek için gerçek bir olayı ele alıyor.1756 yılında Lizbon’da yaşanan bir depremi önlemek amacıyla engizisyon, aynı kentte iki Yahudiyi yakmaya karar verdiği sırada yeniden şiddetli bir yer sarsıntısının olduğunu, böylece yok yere engizisyonun hışmına uğrayan meslektaşlarının intikamını almış oluyor.
_Moliere kadar güldüren, Racine kadar ağlatan biri.
_CANDİDE - İyimserlik Üzerine_
_Önsöz_
_Voltaire eserini dünyadaki acıların birer zorunluluk olduğunu ve Tanrının bundan daha iyi bir dünya yaratmasının mümkün olmadığını ileri süren Leibniz'in "mümkün dünyaların en iyisi" felsefesini eleştirmek için yazmıştır. “Eğer bu en iyisi ise ötekiler nasıl olabilir ?
_Arkadaşları Pangloss ve Martin'le birlikte Almanya'dan Hollanda'ya, İtalya'ya ve sonunda Türkiye'ye kadar giden Candide, bu gezileri sırasında bin bir felaketle karşılaşır. Almanya'da asker olur. Hollanda'da çok büyük aşağılamalara uğrar, öğretmeni Pangloss'u amansız bir hastalığa yakalanmış olarak bulur; Portekiz'de bir engizisyon mahkemesinde acımasız bir cezaya çarptırılır; adam öldürür, Amerika'da yamyam yerliler tarafından yenilmek üzere iken son anda kurtulur; Fransa'da tuzağa düşer ve paralarını çaldırır; İtalya'da taçlarını, tahtlarını yitirmiş altı kralın serüvenlerini dinler ve sonunda Türkiye'de, yaşamanın ne demek olduğunu öğrenir. Başından geçen onca olaya rağmen filozof Pangloss'un dediklerine uyarak her şeyin "iyi" olduğuna inanır ve bu düşüncesinden ancak Türkiye'de vazgeçer. Ona yaşamın amacını, yaşamın anlamını Türkiye'de tanıdığı bir dervişin "bahçemizi yetiştirelim" sözü öğretir. O zaman Candide, bunca zamanını boşuna geçirdiğini anlar, bin bir felaketten sonra bir araya toplanan hikâyenin kahramanlarına birer iş verir, hepsini bir uğraşa kavuşturur ve bahçesini yetiştirir.
_Candide güzel bir şatoda Baronun kızını öpünce tekme yiyip cennetten kovuldu ve parasızdı. Aklı matmazeldeydi. 2 bulgara rastladı bu güzellikle sen kahraman olursun diye götürdüler. 2 kurşun mu yoksa sopa mı? Askeriyede 400 sopa vurdular ve kral onu görüp bağışladı. Sonra harap olmuş köyler ölmek üzere olan yaralı insanlar gördü. Felsefe öğretmeni Doktor Pangloss'la nasıl karşılaştı. Kızların incisi, doğanın bir şaheseri olan Matmazele ne oldu? Dr: O öldü" dedi. "Tüm Bulgar askerleri onun ırzına geçtikten sonra karnını deştiler; yardımına koşan Baron'un da kafasını parçaladılar. Taş üstünde taş kalmadı.
_Lizbona vardıklarında deprem oluyor. Bu kıyamet habercisi diyorlar. Lizbonun 4’te 3’ü yok oluyor. Din adamı birkaç kişinin yakılmasıyla bunların engellenebileceğini söylüyor. Candice ve arkadaşına şeytan kıyafeti girfirip dövüyorlar. Sevgili Pangloss'um, sizin asıldığınızı da mı görecektim? Sevgili anabaptist dostum, sizin de boğulmanız mı gerekiyordu? Ey Matmazel, kızların incisi, sizin karnınızın yarılması da mı kaçınılmazdı?". Candide vâazı dinledikten, dayak yedikten, af edilip kutsandıktan sonra güçlükle ayakta durarak geri dönerken yaşlı bir kadın ona yaklaştı, "Oğlum" dedi, "metin ol, arkamdan gel". Yaşlı kadın candiceyi evine götürdü. Krallar gibi baktı ve kızı gösterdi. Kız matmazeldi. Ölmemişti. Candi şaşırdı. Her şey doğruydu karnımı deştiler ama ölmedim. Bulgarlar beni esir ettiler sonra yahudiye satıldım ve sizi gördüm. Ne yalan söyleyeyim, sizin teniniz Bulgar subayının derisinden daha beyaz ve daha güzeldi. Bu, beni üzen ve içimi kemiren bütün duyguları artırdı. Bağırmak, "Vahşiler, durun!" demek istedim. Fakat sesim çıkmadı. Zaten bunun bir yararı da olmayacaktı. ___Siz güzelce dayağınızı yedikten sonra kendi kendime, Demek Pangloss dünyada olup bitenlerin en iyi şeyler olduğunu söylediği zaman beni insafsızca aldatıyormuş" dedim. sonra Yahudi geldi ve kızı candiyle paylaşmam mı gerek diye öfkelendi ve saldırdı. Candi kılıcını çekip adamı kızın ayaklarına serdi. Engizitörü de öldürdü. Yoksa bağırıp onları kırbaçlatacaktı ve 3ü atlara binerek kaçtılar. Elmaslarının olmadığını fark etti ve sonra papaz odama gelip duruyordu ve bana, dünya nimetlerinin bütün insanların malı olduğunu söyleyip demek ki o çaldı. Yaşlı kadın eskiden asil bir prenses olduğunu kız oğlan kızken kral için saklanmış olan bu çiçek, korsanların reisine nasip oldu. Bu adam, iğrenç bir zenciydi. Üstelik bununla bana büyük bir onur verdiğini sanıyordu. Birkaç yere satıldıktan sonra istanbulda yeniçeri ağasına satılıyor ve Ruslarla savaşta asla teslim olmayacaklarını söylüyorlar ama açlıktan önce harem ağasını yediler sonra da kadınları yemeye karar verdiler. Sofu imamımız bu bayanların kaba etlerini kesin çok iyi yemek yaparsınız dedi. Amerika kıtasında, matmazelin kardeşi komutan candideye şatoyu basan Bulgarları nasıl kurtulduğunu anlatıyor: Cizvit bize kutsal su serpti; meğer ne tuzlu şeymiş! Birkaç damlası gözüme kaçtı; papaz göz kapağımı kırpıştırdığımı gördü: elini kalbime koydu, çarpıntısını duydu; tedavi edildim. Sizi bana tanrı gönderdi dedi ve kızkardeşimi kurtaralım diye anlaştılar. Candide evet kurtaralım onunla evlenmek istiyorum dedi. Seni küstah sen kimsin de evleneceksin onunla. Sonra tartıştılar ve candide papaz komutanı öldürdü. 3 kişi öldürdü, üstelik, üçün ikisi de papaz.'' Arkadaşıyla beraber atlara binip kaçmaya başladılar. Çanta sucuk şarap doluydu. Ey tanrım sevgilimin kardeşini öldürdüm nasıl yemek yerim diye sitem ederken bir yandan da acımadan yiyordu. İki kafadar kadın sesine benzeyen sesler duydular. Bu sesler çayırın kıyısında koşarak kaçmaya çalışan çırılçıplak iki genç kızdan geliyordu; iki maymun da kızların kaba etlerini ısırarak arkalarından koşuyordu. Maymunları öldürdü. Kızlar ağlaşmaya başladı çükü maymunlarla sevgiliymişler bu nasıl olur. Ben yarı ispanyolsam onlar da yarı insandı. Cacambo dedi ki: ''Artık gücümüz kalmadı, bir hayli yürüdük, kıyıda boş bir kayık görüyorum, onu Hindistan ceviziyle dolduralım, kendimizi akıntıya bırakalım. Peruda gezerlerken çocukların altınlarla elmaslala oynadıklarını yola attıklarını görünce, aileler ne güzel yetiştirmiş paraya değer vermiyorlar. Sonra sinekkuşu kızartması domuz çorbası içtiler para için yoldan topladıkları altını verince han sahibi güldü siz yabancısınız. Yoldaki taşlar geçmez burada. Her şeyi hükümet öder dedi. Kralin davetine katıldılar ve nasıl saygılarını sunacağını sordular. Rehber de kralın boynuna atlayın, sarılın dedi öyle oldu. Kral: Hoşunuza giden ne varsa benden isteyin.'' Cacambo: ''Efendimizden ülkenizin taşıyla toprağıyla ve biraz da yiyecekle yüklü birkaç koyun istiyoruz'' dedi. Kral güldü: ''Toprağımıza, bu sarı çamura karşı siz Avrupalıların nasıl bir istek duyduğunuzu anlamıyorum; bununla birlikte, istediğiniz kadar götürebilirsiniz: 50 elmas yüklü 30 altın yüklü koyun. Koyunlar yolda hastalıktan uçurumdan dolayı öldü. 2 tane kaldı. Candice tek başına avrupaya gidecekti ve ne kadar dedi gemiciye 10 bin. Tamam ooo şaka 20 bindi. Tamam. Adam ne kadar da zengin. 30 dedi. Tamam. Gemici şüpelendi bu 2 koyunda para yüklü diye düşündü. Koyunları gemiye aldı önce ve kaçtı. Candide dolandıdrıldı. Sonra başka bir gemiyle giderken batan bir gemi ve gemide bir koyun gördü sevindi. Onun koyunuydu. İtalyada bir karnavalda 6 kişi ve hizmetçileri vardı.1.si ben sultan Ahmet. Kardeşlermiz kestim ama amcalarım da beni sürgün etti dedi. 2. Ben rus çarıyım. Kuzenlerimi doğradım ama sürüldüm. 3. Ben İngiliz kralıydım. 4 ben Polonyalı. 5. Ben Amerika kıtasıdna bir prenstim ama hiç param kalmadı. Hepsi ona para verdiler. Candide de elmas verdi. Krallar şaşırdı ve candidenin sevgilisi istanbulda olduğundan yola çıktı. Sevgilisi çok çirkinleşmişti ama candide nezanetinden ödün vermedi. Cunégonde gerçekten çok çirkindi ama çok iyi bir aşçı olmuştu. Pangloss, ara sıra Candide'e: " Olası dünyaların en iyisinde bütün olaylar birbirine bağlıdır," diyordu. "Çünkü Matmazel Cunégonde'un aşkı uğruna güzel bir şatodan kıçınıza tekme yiyip kovulmasaydınız, engizisyonun işkencesine uğramasaydınız, yaya olarak bütün Amerika'yı dolaşmasaydınız, kılıcınızı Baron'un vücuduna saplamasaydınız, Eldorado ülkesinden aldığınız bütün o koyunları yitirmeseydiniz, şimdi turunç reçeliyle fıstık yiyemezdiniz."
_Candide: Saf, temiz, her şeyden habersiz demektir.
_İyimserlik: Bu yapıtında Voltaire, Alman filozofu Leibniz'in felsefesini çürütmek istiyor. Leibniz 1646'da Leipzig'de doğmuş ve 1716'da ölmüştür. Kendisi "optimisme"in, yani iyimserliğin savunucusudur. Bu filozofa göre, dünyadaki her şey olanaklı olanın en iyisidir.
_Voltaire_
François Marie Arouet (1694 –1778) Fransız Devrimi ve Aydınlanma hareketine büyük katkısı olmuştur. Din ve ifade özgürlüklerinin yanı sıra, insan hakları konusundaki düşünceleri ve felsefi yazıları ile ünlenmiştir. Voltaire, Paris’te bir avukatın asistanı olarak çalışıyormuş gibi gözüküp, zamanının büyük bir kısmını hicivsel şiirler yazmaya adamıştır. Babası bunu öğrendiğinde Voltaire’i yine hukuk okumaya göndermiştir; yine de Voltaire yazmayı sürdürmüştür. Sivri dili ile aristokratik ailelerin beğenisini toplamıştır. Kral XV. Louis’nin naibi, Orléans Dükü, II. Philippe’i konu alan bir yazısı nedeniyle Bastille’de hapsedilmiştir. Oradayken çıkış yaptığı piyesi Oedipe’yi kaleme almış ve Voltaire ismini almıştır. Oedipe’nin başarısı Voltaire’i etkili bir isim yapmakla beraber onu Fransız Aydınlanmasına dahil etmiştir. Voltaire’in İngiltere’ye sürgünü, İngiltere’deki düşünsel durum ve yaşadıkları düşüncelerini büyük oranda etkilemiştir. XV. Louis onun kente girmesini yasaklayınca, Cenevre’ye gitmiştir. Her ne kadar iyi karşılansa da tiyatral performansları yasaklayan Cenevre yasaları Voltaire’in Candide, ou l’Optimisme (“Candide, veya İyimserlik”) isimli eserini yazmasına ve kenti terk etmesine neden olmuştur.
___
.
·
255 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.