" Amerika’da federe devletler arasındaki ticaret serbestiside endüstrinin gelişmesine yardımcı oldu. Endüstri, imalâtı mümkün kıldı. Endüstri Devrimi 26.000 millik ulaştırmaya elverişli nehirlere, Büyük Göllere ve kanallara, demir ağını ekledi. Amerika’da demiryolu hiçbir yerde görülmeyen bir hızla yapılmağa başlandı. Doğu ile Batı kıyılarını birleştiren ilk demiryolu (Union Pacific Railroad) 1883'de bitmişti; birkaç yıl içinde buna kıt’ayı bir baştan öbür başa aşan dört demiryolu battı daha eklendi. Küçük hatlar birleştirildi, büyük kumpanyalar ortaya çıktı. Bunlar da Cornelius Vanderbilt, James J. Hill ve J. P. Morgan gibi büyük sermaye sahiplerinin elindeydi. Demiryollarının artması fabrikaları büyütmüş ve tekelleri kolaylaştırmıştı. Ortaya çıkan bu ulaştırma kolaylıkları da iç pazarları genişletiyordu. Örneğin, önceleri yalnızca çevresin de satış yapabilen bir Massachusetts ayakkabı fabrikası, Rhode Island tesisi ya da Illinois hayvan tüccarı artık Amerika’nın herhangi bir yerindeki tüketiciye erişebilecekti. Yalnız küçük bir çevreye satış yapabilen fabrikada büyümüş, sahibi daha da zenginleşmiş ve bu sermaye birikimi de tekele yol açmıştı. Ortaya belirli bir endüstri dalında bütün ya da hemen, hemen bütün şirketleri bir araya getirip hem üretimi, hem de fiatları tespit eden endüstri ağaları çıktı. Örneğin, John D. **Rockefeller petrolde, Andrew Carnegie çelik işinde tek başlarına kalmışlardı. İkisi de daha küçük işletmeleri satın almışlar, karşı gelenleri de piyasadan silmişlerdi**. Tekeller bütün dallarda yaygındı. Tütün işinde Kuzey Carolina’da Duke ailesi, şekerde Henry O. Havemeyer, bakırda Guggenheim ailesi tekel kurmuştu. "
Sayfa 19
·
62 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.