az zamanda çok ve büyük işler yapanlardan biri; operatör emin erkul bey.
okumuş olduğum 
Milli Mücadele Ve Cumhuriyet Devrine Ait Hatıralar Operatör Emin Erkul adlı kitap osmanlının son dönemine, milli mücadele, kurtuluş savaşı ve cumhuriyet dönemlerine tanıklık eden doktor ve siyasetçi emin erkulun 15 nisan-21 mayıs 1955 tarihleri arasında vakit gazetesinde 37 bölüm halinde yayımlanan anılarından oluşmaktadır.
operatör emin erkul yayımlamış olduğu bu anılarında cumhuriyetin ilk yıllarında tanık olduğu bazı siyasi olayları ve cumhuriyetin ilk yıllarında emin erkul beyin üstlendiği devlet görevleri sırasında başından geçenleri okuyucuya aktarmaya çalışmıştır.
anılarını yayımlayan emin erkul bey anılarını kaleme aldığı sırada bazı kronolojik hatalar yapabileceğini, bazı isimleri ve olayları birbirine karıştırabileceğini belirtmiştir.
emin erkul bey bu konu üzerine şöyle der; ''... birçok değerli kalemlerin vücuda getirip bastırdıkları, ve yazdıkları yazılar arasında bizimkiler belki sönük kalabilir ve kıymetleri taalluk ettikleri mevzular nisbetlerinden ibaret olabilir; fakat bunların bir meziyeti olacaktır. Okuyucularım bunlar arasında bir iftiraya, hakikate uymayan bir nokta şöyle dursun, bir mübalağaya bile tesadüf etmeyecekler, yalnız vakaların tam sırasıyla ve tarihleriyle tespitinde ihtimal ki bazı noksanlara rastlayabileceklerdir; zira önceden bu yolda yazmayı düşünmediğim için not tutmuş değilim. Bazı arkadaşlarımızın neşretmiş oldukları hatıralara benim de ismimin karışmış olduğunu ve onlarda bazı noksanların kaldığını görerek ben de hamdolsun henüz vefalı olan hafızama başvurarak bu satırları karalamaya başlıyorum. Ufak tefek yanlışları hem iyi niyetime bağışlamalarını hem bunları kendi bildiklerini yayarak düzeltmeye ve bildiklerini tarihin malı etmeye himmet göstermelerini dililyorum.''
yukarıdaki cümleleri dile getiren emin erkul beyin kaleme aldığı hatıralarında yaptığı tarih ve isim yanlışlıkları/uyumsuzlukları da kitabın yazarı olan tarihçi umut dere tarafından dipnotlarla düzeltilmiştir.
kitaptaki ilerleme sırasına uyarak ben de emin erkul beyin hatıralarından bahsetmeden önce kendisinin okuyucuya biraz da olsa tanıtılmasının yararlı olacağını düşündüğümden ilk olarak emin erkul bey ve hayatı hakkında biraz bilgi vereyim.
emin erkul bey 1881de bugünkü yunanistan sınırları içinde yer alan serfiçe sancağında dünyaya gelir. ilkokul sonrası askeri rüştiye ve çengelköy idadisini bitiren emin erkul daha sonra mekteb-i tıbbiye-i askeriyeye girer.
tıbbiyeye girdiği günden beri operatör olmayı kafasına koyan emin erkula hiçbir şey engel olamaz. o gerek ailevi gerek osmanlı devleti sebepli yaşadığı maddi, manevi zorlukların üstesinden gelir, dönemin tıbbi teçhizat ve pratik yapma zorluğunu da aşar ve 1905te gülhane askeri hastahanesi cerrahi servisinde asistan olarak 24 yaşında göreve başlar.
1905-1910 arası gerek osmanlı devletinde gerekse de avrupa devletlerinde gördükleri ile osmanlı tıbbına yenilikler katan emin erkul bey 1910da askerlikten istifa eder. emin erkul bu istifası sonrası kendisinin eğitimi için osmanlı devletinin yaptığı harcamaların tümünü (52.644 kuruş 2 para) osmanlı devletine geri öder.
1910 yılında afyonkarahisarda açtığı özel muayenehanede işine devam eden emin erkul bey, işlerinin iyi gitmesi nedeniyle konyada da bir şube açar. ancak devamında balkan savaşının çıkması sebebiyle tekrar osmanlı devleti tarafından göreve çağrılır. ilerleyen zamanda bursa vilayetine sıhhat müdür olarak atanır. bursada bulunduğu sırada çeşitli devlet kurumlarında çeşitli görevler üstlenen emin erkul bey bu süreçte kısa süreliğine de olsa bursa belediye başkanlığı da yapar. emin erkul bey yapmış olduğu bu devlet görevlerinde başarılı olduğu için osmanlı devletinden farklı zamanlarda farklı devlet madalyaları alarak ödüllendirilir.
1918 yılında elle tutulur hiçbir kanıt yokken görevinden alınıp batuma atanan emin erkul bey buraya gitmez ve izmirin işgali sonrası da milli mücadeleye katılır. milli mücadele sırasında batı cephesinde ateş altında tıbbi operasyonlar yapan emin erkul bey bunun yanı sıra fırsat buldukça bursa mebusu sıfatıyla I. tbmm'de yapılan oturumlara iştirak edip, meclise katılır.
emin erkul beyin bu faaliyetlerini gören ismet inönü, emin erkulun kırmızı-yeşil şeritli istiklal madalyası almasını sağlar. (cephede bulunanlara kırmızı şeritli istiklal madalyası, I. mecliste görev yapan mebuslara yeşil şeritli istiklal madalyası, her ikisini yapanlara kırmızı, yeşil şeritli istiklal madalyası verilir. cephe gerisinde görev yapanlara ise beyaz şeritli istiklal madalyası verilir.)
emin erkul beyin milli mücadelede ve mecliste neler yaptığına örnek göstermesi için burada başka bir ileti yazarak ayrıca bir yazı paylaşacağım
emin erkul beyin hayatına detaylarına inmeksizin kısaca bir değindikten sonra şimdi kitabın içeriğine, emin erkul beyin hatıralarında nelere değindiğine bakabiliriz.
5 haziran 1924 tarihinde istanbul şehremini olarak göreve başlayan emin erkul bey bu görevine 18 ocak 1926 tarihine dek devam etmiştir.
emin erkul bey 1.5 sene gibi kısa süreli bir belediye başkanlığı yapmış olsa da bu süreçte maruz kaldığı birçok zorluğa rağmen pes etmemiş, önemli ve yapılması zor işlerin üstesinden gelmeyi başarmış, kendisinin deyimiyle ''Gazi'nin huzuruna alnı ak bir şekilde'' çıkmayı bilmiştir.
şimdi bu 1.5 senelik görev süresi boyunca emin erkulun istanbulda ne gibi hizmetler yaptığı konusunu kısa kısa anlatmaya çalışayım;
-emin erkul bey belediye çalışanlarının alaylı hizmet etmesinin son bulması amacıyla belediye çalışanlarının profesyonel eğitim almasını sağlamıştır.
-emin erkul bey istanbulda ticaret yapanların belediyeye verdiği oktruva adlı vergiyi kaldırıp istanbulda ticaretin canlanmasına ön ayak olmuştur.
-emin erkul bey gerek yaptığı işler konusunda halkı bilgilendirmek gerekse de istanbulda olup biten hakkında istanbulluların bilgi sahi olmasını sağlamak amacıyla belediye dergisi çıkartmıştır.
-emin erkul bey görevde olduğu süre içerisinde istanbula gelen yabancı diplomat ve sanatçıları ağırlamak için en ankaradan ödenek almış ne de istanbul belediyesi ödeneğinden faydalanmıştır. bunlar yerine istanbula gelen bu yabancı konukları emin erkul bey kendi cebinden harcadığı paralar ile misafir edip ağırlamıştır.
-istanbulun çeşitli semtlerine ilk defa belediye suyunun ulaşmasını sağlamıştır.
-emin erkul beyin görevde olduğu süre içerisinde birkaç defa şehrin belirli yerlerini yağmur sebepli sel basması nedeniyle bunun tekrarlanmaması için emin erkul bey istanbulun çeşitli bölgelerine ilk defa fenni kanalizasyon şebekeleri yaptırmıştır.
-eski olduğu için yıkılan köprüler nedeniyle ulaşım ve ticarette mağdur olan istanbul halkının mağduriyetini gidermek için emin erkul bey yıkılan köprülerin yerine beton köprüler yaptırmıştır.
-emin erkul beyin belediye başkanlığı döneminde asfalt yapacak para olmadığından bunu telafi etmek için emin erkul bey kısa süre içinde sürekli bozulan şose yolları tamir etmeleri için bu yolların yanına daimi tamirat kulübeleri yaptırıp bu kulübelere bozulan yolu düzeltmesi için daimi personel yerleştirmiştir.
-emin erkul bey istanbuldaki ekmek sıkıntısını gidermek için değirmenciler, fırınlar, buğday tüccarları ile görüşmüş ve istanbulluların yaşadığı ekmek sorununu çözmüştür.
-emin erkul bey istanbuldaki kabzımalların gücünü kırmak için istanbulda tarımla uğraşanların yararlanması için bankalarla anlaşıp bu kişilere düşük faizli krediler verilmesi hususunda çaba harcamıştır. (kabzımalların işgüzarlığı nedeniyle bu çaba olumlu sonuç vermemiştir.)
-emin erkul bey istanbulda hamal gedikliğini kaldırmıştır. (sirkecide bulunan hamal loncasının başındaki hamal kahyası hamalların kazandığı para üzerinden para kazanır, hamal olmak isteyenlere belge vermek için yüklü miktarda para ister ve diğer hamal ağaları ile bu konuda rantını kaybetmemek için mücadele verir. bu süreçte istanbulda kaosa neden olur.) emin erkul bey hamal gedikliğini kaldırdıktan sonra hamal ağaları silahlanıp emin erkulun odasını basar. emin erkul onlara; ''ağalar görüyorum hepiniz silahlanıp gelmişsiniz. niyetiniz hemen kan dökmek ise sinem açıktır. hiç durmayıp kurşun ve bıçaklarınızı göğsüme çeviriniz. yalnız size şu kadarını hatırlatayım ki mensup olduğum hükümet Cumhuriyet Hükümeti'dir; ve bu hükümet ingiliz, fransız, italyan ve yunanlıları denize dökmüş ve dünyaya boyun eğmemiştir. beni öldürseniz de yerime gelecek adam gediklerin kaldırılması yolunda hükümetin vermiş olduğu emri yerine getirecektir. böyle bir hükümet sizin gibi üç buçuk kişiden korkacak ve çekinecek değil. istanbulda ne kadar hamal varsa topunu birden sürüp memleketten çıkarır. eğer siz ekmek ve iş istiyorsanız sizi bol bol doyuracak iş vermeye hazırım. fakat hamalları biz idare edeceğiz.'' der. devamında emin erkul genel hamal başı başkanı olarak (uzun ömür dünya rekoru sahibi olan) bitlisli zaro ağayı atar ve hamal gedikliği kurumunu kaldırır.
-emin erkul istanbulda yeni güzergahlara yeni yollar açar.
-emin erkul bey istanbuldaki belirli işlek yolları aynı anda genişletmeye başlar. (buna neden olarak da emin erkul bey; ''bir tane yolu genişleterek işe başlarsam, benden sonra gelecek olan belediye başkanı bu işi bırakabilir. ancak aynı anda birçok yolu genişletmeye başlarsam benden sonra gelecek olan belediye başkanı istemese de bu yolları genişletme çalışmasına devam etmek zorunda kalır.'' der.)
-istanbula ilk Atatürk heykeli de emin erkulun belediye başkanlığı döneminde dikilir. ( tr.wikipedia.org/wiki/Sarayburnu... )
-yüzyıllardır devlete başkentlik yapmış istanbulda ilk belediye başkanı olarak görev yapan emin erkul bey, aşırı sivrilip kendisini ve istanbulu halkın gözünde ankaranın önüne geçirmemeye de devam eder. o, belediye başkanlığı görevi süresince sürekli Mustafa Kemal ile iletişim halindedir.
-emin erkul bey kendisine Mustafa Kemal'in; ''şapka devriminden önce millete şapka giydireceğim, istanbulda hazırlıklarını yap, tertibatını al.'' demesi üzerine şapka devriminden önce kendisi şapka giymeye ve belediye çelışanlarına da şapka giydirmeye başlar. emin erkul bey bu konuda gayet de memnundur zira kendisi de 5 sene önce mecliste fes yerine kalpak giyilmesini savunup meclise bu konuda önerge vermiştir. #225649818
-emin erkulun belediye başkanlığı döneminde gerçekleşen şeyh sait isyanının bastırılmasına yardımcı olmak için emin erkul bey belediye bütçesi ile üç adet uçak alıp askeriyeye vermiştir.
emin erkul bey zamanında gezdiği yerler olan berlin, paris, roma, napoli, viyana, brüksel, belediyelerinin çalışmalarını yakından görüp incelemesinin ve bursada belediye başkanlığı yapmasının tecrübesinin olumlu yanlarını istanbulda belediye başkanlığı yaptığı sırada istanbula ve istanbullulara yansıtmıştır.
bunun yanı sıra emin erkul beyin yaptığı hizmetler ile kendi rantı yok olanların suçlama ve iftiralarına da emin erkul kulak tıkamıştır. bunun üzerine emin erkul beye parklar yapıp açması üzerine bu kez de; ''emin erkul parklar yapıp açıyor. bu parklar kadınların erkeklere kur yapacağı yerlerdir.'' şeklinde saldırılır ama emin erkul bey bu laflara da kulak asmaz..
belediye başkanlığından istifa eden emin erkul bey ilerleyen süreçte ticarete atılır. ticaret konusunda hayal kırıklığına uğrayan emin erkul bey bu konuda; ''hayatımda aldandığım en büyük nokta da bu (ticarete atılmak) oldu...'' der.
zararın neresinden dönülürse kârdır deyip ticareti bırakan emin erkul beyin durumundan Mustafa Kemal haberdar olur ve emin erkul beyin önce osmanlı bankasında devamında milli reasürans idare meclisinde görev almasını sağlar. bu kurumlarda çalışıp emekli olan emin erkul bey, hayatının sonuna dek aldığı emekli maaşı ile geçinir...
bu yazıyı kitapta emin erkulun hatıralarında bahsettikleri çerçevesinde uygulama kullanıcılarının emin erkul beyi ve bu kitabı tanımaları, kitap konusunda fikir sahibi olmaları amacıyla ve yine bu amaca ek olarak emin erkul beyin istanbul belediye başkanlığı sırasında yaptıkları konusunda uygulama kullanıcılarının bilgi edinmeleri düşüncesiyle yazdım.
milli mücadele, kurtuluş savaşı, cumhuriyet dönemlerinde cephede, mecliste ve bulunduğu şehirde görev yaptığı devlet memurluğu sırasında gerek doktor olarak gerek mebus olarak gerek devlet memuru olarak gerekse de onurlu ve milletini düşünen bir insan olarak devlet ve millet adına sayısız faydalı iş yapmaya çalışan; bu uğurda canını, malını ortaya koyan operatör emin erkul beyin daha fazla uygulama kullanıcısı tarafından bilinmesi, ona dair, onu anlatan eserlerin okunması temennimdir.
olur da bu kitabı okumak isteyen/ler olursa diye;
dosya.co/jwztcal5ieid/Op...
kitabın okuyucusuna, okuyucularına şimdiden iyi okumalar dilerim...
Milli Mücadele Ve Cumhuriyet Devrine Ait Hatıralar Operatör Emin ErkulUmut Dere · Yeditepe Yayınları · 20201 okunma
·
981 görüntüleme
kendime not: bugün bu güzel insan emin erkul abi adına buraya yazacağım dediğim yazıyı yazamadım.
umarım yarına (13.12.2023) bu yazıyı yazacak fırsatım olur. ✔
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.