Gazneliler, özellikle en büyük hükümdarları Gazneli Mahmud'un saltanatı sırasında, İslamiyet'i ciddi ölçüde Hindistan ovalarına kadar indiren ilk hanedandı. Böylelikle zaten çok katmanlı bir tabiata sahip Hint uygarlığına ilave bir katman daha eklenmişti. Bu muhtemelen aşağı yukarı üç bin yıl öncesindeki Hint-Ari istilalarından beri eşi benzeri bulunmayan en önemli hadiseydi ve Hint uygarlığının tabiatını kalıcı bir şekilde değiştirmişti. Gelgelelim Gazneliler sırf istilacı değillerdi. İslamiyet öncesinde Hindukuş Dağları'ndaki devletçikleri yöneten Türk beylerinin mirasına yaraşır bir şekilde Gazneli hükümdarlar da aynı derecede büyük hamiler haline gelmişlerdi. Gandhara uygarlığının rönesansını başlatan ataları gibi, Gazneliler de Pers uygarlığının rönesansını himaye etmişlerdi. Gazneli Mahmud, İranlı ünlü destan şairi Firdevsi ve Harezm Afriği hükümdarları sülalesinden allame [çok yönlü bilgin] Birüni'nin yanı sıra çok sayıda başka şair, sanatçı, âlim, matematikçi ve ilim irfan sahibini sarayına çekmişti. "Rönesans" terimi burada ihtiyatlı bir şekilde kullanılmıştır: Roma'nın Papaları ve Floransa'nın tüccar ailelerine kadar dünya bu çapta bir himayeye tanıklık etmeyecekti. Firdevsi'nin dünya edebiyatındaki yeri için ne söylense azdır. Onun Farsça edebiyattaki konumu, Yunancada Homeros'un veya İngilizcede Shakespeare'inkine benzerdir Ayrıca İranlılar ona sadece İslamiyet öncesi tarihlerini değil bizzat Farsçayı da tek başına kayda geçiren biri gözüyle bakarlar. Birüni hamisi Mahmud'a Hindistan seferleri sırasında eşlik etmiş, Sanskritçe öğrenmiş ve Hindistan üzerine modern çağ öncesinin en kapsamlı genel fezlekesini derlemişti. Dahası dünya kronolojisini bir araya getirmiş, yerkürenin yarıçapını hesaplamış ve memleketi Harezm'in siyasi tarihiyle ilgili bir kitap yazmıştır. Bunlar, Gazne'deki sarayda himaye gören neredeyse tamamı İran'a mahsus irfanın -şiir, tarih, edebiyat, resim, matematik, fen- sadece bir kısmıdır ve tarihçi G. E. Tetley, Türk kimliklerini vurgulamak için çok çaba harcayan Selçukluların aksine Türk Gaznelilerin esas itibarıyla İranlılara özgü tutumlarına haklı nedenlerle parmak basmaktadır. Gazneli Mahmud başarılarıyla dönemin Bağdatlı Halifelerini bile gölgede bırakarak İslam dünyasının en nüfuzlu hükümdarı haline gelmişti. Bundan ötürü o günlerden bu yana Türk hükümdarlarla ilişkilendirilecek yeni bir unvan türetilecekti: O muhtemelen "Sultan" unvanıyla taltif edilen ilk Müslüman hükümdardı.
Sayfa 78 - Ayrıntı YayınlarıKitabı okudu
54 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.