Ahmet Hamdi Tanpınar’ın yaşamının son döneminde yazdığı ve kendinden sonraki eserlere birçok açıdan öncülük eden, bulunduğu çağın önüne geçen bu nadide romanını ikinci kez okudum. Roman; “Büyük Ümitler”, “Küçük Hakikatler”, “Sabaha Doğru”, “Her Mevsimin Bir Sonu Vardır” adlı, tarihin farklı dönemlerini anlatan dört bölümden oluşuyor. 1961 yılında basılan Tanpınar’ın bu son romanında, her biri birer tez konusu olabilecek meseleler yer alıyor. Doğu-Batı meselesi, gelenek, modernizm, zaman, rüya, ironi, bilinçaltı, alegori, hurafe, dönemin siyasi anlayışı ve daha birçok konu… Başkahraman ve anlatıcı Hayri İrdal’ın dönüşümü, arada kalmışlığı, kendine yer edinme çabası, aslında içinde bulunduğu toplumun yaşadığı trajediyi özetliyor. Tanpınar; bu trajediyi abartılı bir dille, karşıtlık ve absürtlüklerle ironik bir biçimde ortaya koyuyor. Türk toplumunun modernleşme sancısını, Batı’ya ayak uydurma çabasını, onca önemli mesele varken toplumun önünde olması gereken kesimin gereksiz uğraşlarını hicvediyor. Kitapta Hayri İrdal’ın ustası olan Nuri Efendi; geleneği temsil eden, iş ahlakı açısından örnek olan idealize edilmiş bir karakter. Ustasının eskiye olan tutkusu, Hayri İrdal’ın düşünce dünyasında uzun süre yer ediyor. Fakat Hayri İrdal, bir türlü feraha çıkamıyor. Başkarakterin hayatı maddeci, pragmatik Halit Ayarcı ile karşılaşması ile değişiyor. Halit Ayarcı, Hayri irdal’ı yaşadığı çıkmazdan çıkarıp bir yalan çarkının içine sokuyor. Tanpınar; Saatleri Ayarlama Enstitüsü gibi manasız, faydasız, boş bir müesseseyi işlevsel, modern bir kurum olarak tanıtan ve çevresindekileri de bu yalana inandıran dönemin aydınlarının portresini çiziyor. Çevresindeki tüm insanları çıkarları için kullanan Halit Ayarcı, bu duruma öncülük ediyor. Ne geçmişte ne gelecekte kendini bir yere konumlandıramayan Hayri İrdal, içinde bulunduğu buhrandan çıkmak için bazen bu yalana bazen de rüyalara sığınıyor. Modern zamanın getirdiği çalışma disiplinine ayak uyduramayan, değişen zaman anlayışını benimseyemeyen bir toplumun dramı Tanpınar’ın satırları ile ölümsüzleşiyor. “Nuri Efendi sık sık ‘Ayar, saniyenin peşinde koşmaktır!’derdi. … -Düşün Hayri İrdal, düşün Aziz dostum bu ne sözdür? Bu demektir ki iyi ayarlanmış bir saat, bir saniye bile ziyan etmez! Hâlbuki biz ne yapıyoruz? Bütün şehir ve memleket ne yapıyor? Ayarı bozuk saatlerimizle yarı vaktimizi kaybediyoruz.” (s.36)

Saatleri Ayarlama EnstitüsüAhmet Hamdi Tanpınar · Dergah Yayınları · 202341,5bin okunma

·

54 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.