Arap olmayan Müslümanlar için kullanılan bu terim, ilk islâm fetihlerinin ardından ortaya çıkmıştır.
• Doğuda İranlılar ve Türkler, orta doğuda Kürtler, Kuzey Afrika'da Berberiler, Mi- sır'da ise Kıptiler'den Müslüman olanları ifade eder.
• Hz. Peygamber, Müslümanlardan Arap olanlarla köle iken azat edilmişler arasında bir ayırım gözetmemiş, bu uygulama dört halife döneminde de devam etmiştir.
• Hz. Ömer, maaş sistemini kurarken mevâliyi kendilerini azat eden eski efendileriyle aynı seviyede tutmuş, Hz. Ali de maaş ve ganimet dağıtımında, Araplar'a ve mevâlîye eşit pay ayırmıştır.
• Zamanla Araplar, kendilerini diğer Müslüman milletlerden üstün görmeye başladılar.
• Bu düşüncenin sahipleri, azatlı mevâlîyi kölelikten gelmeleri sebebiyle kendilerine denk tutmadıkları gibi, aslen hür olan ancak Arap olmayan Müslümanları da azatlı mevâli statüsünde kabul ediyorlardı.
• Emevilerin milliyetçilik politikaları İslâmiyet'in yayılmasını yavaşlatmış ve devletin görünümünü İslâm Devleti'nden çok Arap Devleti haline getirmiştir. Ve sonu yıkım olmuştur.