Akıl, Mevlana'ya göre insan varlığındaki melekliğin uzantısı olup ruhla ve aşkın âlemle ilgilidir. Nefs ise, insanın topraktan yaratılan maddi bedeniyle; insanın cismani âleme bakan cihetiyle ilgilidir.İnsan kendi varlığında hem kurtluğu hem kuzuluğu toplayan bir varlık türüdür.