Niyazi'yi, Caviť'i, Mustafa Kemal'i, daha binlercesini ve Osman Nevres'i hazırlatıyordu tarihe. Hareket Ordusu, Abdülhamit'in sürgün yeri, Ömer Seyfettin, Aka Gündüz, Ziya Gökalp, Yahya Kemal, Genç Kalemler dergisi... Tutu- cu ve müstebit Dersaadet'e karşı Osmanlı patriyotizminin örgütlendiği serbest şehir... Devrimciler, sosyalistler, Türk- çüler, ayrılıkçılar, liberaller, muhafazakârlar ve anarşistler hepsi, herkes orada...
Muzaffer Sarısözen'in Atatürk'ten derlediği Selanik tür- küsünün sevdayı ölüme galebe çaldıran nakaratında, "Aman ölüm, zalim ölüm üç gün ara ver / Al başımdan bu sevdayı götür yâre ver" biçiminde bir bölüm vardır. Selanik'in ölümle aşk arasında gidip gelen bir tarihi olacağını kim bilirdi ki?