“Bana psikolog diyorlar. Hayır ben realist’im. İnsan ruhunun derinliklerini portreliyorum.” Dostoyevski’nin insanı çözümleme yolunda ortaya koyduğu bu başyapıt; hem aile dramını hem de bir cinayeti ele alıyor. Ahlaki değerleri ve tüm kuralları yok sayan bir babanın, sevgiden yoksun büyüttüğü oğullarının ruhsal durumlarına roman boyunca şahitlik ediyoruz.Oğullarının her biri kimlik karmaşasını farklı yollarla çözme gayretine giriyor. Yaşadıkları zor ikilemler, varoluş sancıları ve kimlik arayışları her birinde farklı sonuçlanıyor. Akıl ve mantık doğrultusunda entelektüel bir kimlik sunan Ivan, yaşadığı düşünce psikozlarıyla savaşmaya başlıyor, yazar bu bunalımı Tanrıtanımazlığın bir sonucu olarak yansıtıyor. Ivan’ın kötümserliğine zıt olarak Alyoşa, mistisizm doğrultusunda ruhunu maneviyatla şekillendiriyor. Aynı zamanda Alyoşa, Dostoyevski’nin kitabını yazmaya başlamadan 3 ay önce kaybettiği oğlunun adıymış. Dimitri ise, ihtiraslarına karşı koyamayacak acziyetiyle sergilenerek babasına benzerliğiyle zayıf bir karakter olarak sunuluyor. Babasının ölümünden sorumlu tutularak yargılanıyor. Eser Dostoyevski’nin gerçek hayatından pek çok parça sunuyor bize. Alyoşa karakteri onun kaybettiği dinî yönüne geri dönüşünü ; cinayete kurban giden baba Fyodor Pavloviç ise Dostoyevski’nin hastanede tedavi görürken öldürülen babasını simgeliyor. Babasını kaybetmesiyle ilk sara nöbetini geçiren Dostoyevski, karakterlerine de bu hastalığı bahşederek kendi yaşadığı duygu durumunu açığa vuruyor. Sara hastalığının kendini suçlamaktan ileri geldiğini savunan cümlesi, babasının öldürülmesinde kendi vicdanını yargıladığını da kanıtlıyor. Bu açıdan Dostoyevski, Freud’un Psikanalist görüşüyle yazdığı pek çok makalede de yerini bulmuş. Dostoyevski Hümanizm anlayışını bu eserde de sunuyor. Onun için önemli olan insan ve insanın içinde var olan sevgidir. “İnsanı anlamak istiyorum. tüm bir hayat boyunca bunu anlamak için çabalamak zorunda kalsan bile bil ki buna değer” görüşünü bu eserde de yansıtmaktan geri durmamış. Ruhsal çözümlemelerle dolu, psikolojik açıdan tahlile müsait eserleri okurken çok keyif alıyorum. Bu kitapta beni rahatsız eden tek şey, Dostoyevski’nin aşırıya kaçan Türk düşmanlığı oldu. Bunun dışında geri dönüp okunabilecek, manevi ve duygusal açıdan eksik parçalarımızı bir nebze tamamlayabilecek çok güzel bir başyapıt.