Şeriatçılık taassubu bu memlekette yüzyıllardanberi halkı adetâ âhirete hazırlık için yaşatmıştır: Kadercilik, ümid kapılarını kapamıştır. Tekkeler, çoğunlukla miskinlik yuvaları hâline gelmiştir. Aslında bir faziletler toplamı olan islâmi hürriyet, aksine çevrilerek din ve dünya işlerin de bir baskı unsuru haline dönüştürülmüştür. Ortaçağ Hıristiyanlığında olduğu gibi islamiyette de, medreselerle, camilerle softalar ve ülemâ ile eklesiastic bir blok oluşmuştur.
İslâmdaki hoşgörüye, dinde zorlama yoktur hürriyetine büyük darbe de bu oluşumdan gelmiştir.