BAŞKALARIYLA YEMEK YEMENİN EDEBLERİ
Buraya kadar yazdıklarımız yalnız başına veya aile efrâdıyla yemek yemenin edepleridir. Eğer başkalarıyla yerse bunlarla birlikte altı edebi daha gözetmelidir:
1 - Kendisinden yaşta, ilimde veya takvada (zühtte) ileri olandan önce yemeğe başlamamalıdır. Eğer kendisi ileri ise, başkalarını bekletmemelidir.
2 - Susmamalıdır. Zirâ bu acemlerin âdetidir. Ancak boş ve lūzumsuz konuşmayıp velilerin halinden söz etmelidir. 3 - Aynı sofrada yemek yediği kimsenin önüne dikkat etmeli, onun önündeki lokmaları alıp yememelidir. Zirå eğer yemek ortak ise bu haramdır. Hattâ onu kendine tercih edip kendi önündeki iyi lokmayı onun önüne koymalıdır. Arkadaşı yavaş yiyorsa, çekinmeden ve neşeli yemesini teklif etmelidir. Teklifi üç defadan fazla yapmamalıdır. Zirâ üçten fazla ısrar olur. And vermemelidir. Zirâ yemek, and verilmeye låyık değildir.
4 - Arkadaşını, kendisi için teklifte bulunmağa muhtaç etmemeli, onun teklifine meydan vermiyecek şekilde yemelidir. Eski âdetinden az yememelidir. Zirâ bu riyâ olur. Yalruız başına yemek yerken de, halk içinde yediği gibi edebli yemelidir. Ama arkadaşını kayırarak az yemesi güzel bir şeydir. Fakat arkadaşına iştah vermek için çok yemesi de câizdir. İbni Mübârek hurma ziyafeti verir ve: "Kim fazla yerse, o fazlalık kadar ona dirhem veririm" derdi. Sonra yenen hurmaların çekirdeklerini sayardı ve ne kadar fazla çıkarsa her tanesine bir dirhem verirdi.
5 - Kendi önüne bakmalı, başkalarının lokmasına dikkat etmemelidir. Başkalarının da ona bakarak yemekten çekinmemeleri için önce yemekten el çekmemeli, eğer âdeti az yemekse, önce yavaş yeyip sonunda iştahla yemeli, böyle yapamıyorsa, yanındakilerin mahcup olmamaları için özrünü açıklamalıdır.
6 - İnsanların tabiatları icabı sevmedikleri ve nefret ettikleri işleri yapmamalıdır. Meselâ elini tabak tarafına silkmemeli, ağzından düşen şey tabağa düşecek kadar üstüne eğilmemelidir. Ağzından bir şeyi çıkaracak olursa, yüzünü başka tarafa çevirmelidir. Yağlı lokmayı sirkeye batırmamalıdır. Dişiyle kestiği lokmayı tabak içine koymamalıdır. Zira (insan) tabiat bunlardan nefret eder. Pis şeylerle ilgili sözler konuşmamalıdır.
7 - Elini leğende yıkarken ağzındaki suyu insanlara karşı leğenin içine dökmemelidir. Muhterem kimselere buyur edip sıra vermelidir. Kendisine önce yıkaması için hürmet gösterilirse kabul etmelidir. Her birinin suyunu ayrı ayrı dökmemelidir ki bu acemlerin âdetidir. Hepsinin aynı leğende el yıkamaları tevazuya daha yakındır. Ağzını yıkarken, başkasına ve yaygıya sıçramaması için ağzının suyunu yavaş dökmelidir.
El yıkarken su döken kimsenin ayakta durması, oturmasından iyidir.
Bütün bu anlatılan edebler hadislerde ve eserlerde bildirilmiştir. İnsanlar ile hayvanlar arasındaki fark, bu edeblere riayet etmek iledir. Zirâ hayvanlar tabiatlarının iktiza ettiği şekilde yerler, onlara akıl ve ayırım yeteneği verilmediği için, güzel ile çirkini birbirinden ayıramazlar. İnsanlar akıl ve temyiz (ayırım) nimetini yerinde kullanmazlarsa, akıl ve seçim nimetlerinin hakkını vermemiş ve nimeti inkâr etmiş olurlar.
12 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.