69.
Nazar kıldıkça insana gönül hayrana dolanûr
Acebdir kimi Hak ister kimi butlana dolanur
Insana nazar kıldıkça-baktıkça gönül hayran kalır, şaşa kalır. Bu insanlar- dan kimi Hak ister, kimi batıl. Bu hayret edilecek garib bir iştir.
Bu beyitte kıyas vardır. Bu kıyas zahir için doğrudur. İnsan süreti itibariyle aynı insandır. Birbirlerine benzerler lakin insanları idare eden iç âlemidir. Gönüldür-kalb, akıldır. İnsanlardan kimi var Hak ve hakikat aşığıdır. Kimi de vardır ki, Hak'tan hakikatten, sevgiden hiç haberi yok. Kimi her şeye düşman, nefsi arzuların esiridir.
40.
Ey gönül gel olma gıl Hak'tan ırak
Tende cânın var iken eyle yer ak
Ey gönül gel olma Hak'tan ıråk. Ey gönül! O'nu [Allâhı), an [zikret] düşün. O'nun senle, sende olduğundan [enfüste]: 'Biz ona [nefsinize] şah damarından daha yakınız. Kaf: 16. ayeti hükmünce, bize bizden daha yakındır, bunu bil. Bu hüküm bütün âlemler için geçerlidir, yani afak ve enfüs için. 'Göklerde ve yerde olanların hepsi Allâhındır, Allah her şeyi kuşatıcıdır! Nisâ: 126.