- Ömer Hayyâm ve Matematik -
İbn Sina ekolüne mensup bir bilgin, filozof ve şair olduğu kabul edilen Ömer Hayyâm cebir, geometri, astronomi, fizik ve tıpla ilgilenmiş, müzikle uğraşmış, ayrıca adını ölümsüzleştiren şiirlerini kaleme almıştır. Devrin âlimleri tarafından güçlü bir hafızaya sahip olduğu söylenmiş filoloji, fıkıh, tarih ve kıraat sahalarında geniş bir bilgiye sahip olduğu, matematik, tıp ve diğer aklî ilimlerde eşsiz olduğu söylenmiştir.
Hayyâm'ın genelde matematiğin ve özelde analitik geometrinin gelişimi üzerindeki etkisi çok büyüktür; üçüncü dereceden denklemlerin çözümünde geometrik yaklaşımı benimseyen Descartes'a (ö. 1650) kadar Batı matematiğinde aşılamamıştır. Onun matematiğe ilişkin araştırmaları ve bilhassa sayılar kuramı Öklid'in beşinci postülatı ve cebir alanında yoğunlaşmıştır. İşlemler sırasında irrasyonel sayıların da rasyonel sayılar gibi kullanılabileceğini ilk defa o kanıtlamıştır.
Ömer Hayyâm'ın katkıda bulunduğu alanların en önemlisi cebirdir. Bu alanda üçüncü dereceden (kübik) denk lemleri de kapsayan birçok cebirsel denklemi sınıflandırmış ve bunların çoğuna çözüm teklif etmiştir. Bu konudaki yaptıklarıyla analitik geometrinin kurucusu sayılır.
Kübik denklemlerin kökleri arasında negatif işaretlerin de bulunabileceğini yine Hayyâm göstermiştir.
Bugün matematik öğrenen herkes, cebir denklemlerinde bilinmeyen sayının yerine "x" harfinin kullanıldığını bilir. Fakat tarihte "x" kavramıyla Ömer Hayyâm arasındaki ilişkiyi herkes bilmez. Ömer Hayyâm, cebir problemlerinde denklemlerin bilinmeyen sayısı yerine "şey" kelimesini kullanmıştır. Ondan "şey" kelimesini öğrenenler, İspanyolca olarak "xay" diye kullanmaya başlarlar. Zaman için bu kelime de kısaltılıp "x" şeklinde kullanılmaya başlanır. Dolayısıyla "x" harfini bilinmeyen olarak kullanılmasına sebep olan adam Ömer Hayyâm'dır.
Sayfa 29Kitabı okudu
·
15 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.