Ömer Hayyam Kimdir?
Gıyaseddin Eb'ul Feth Ömer İbni İbrahim el-Hayyam veya Ömer Hayyam (Farsça: عمر خیام; d. 18 Mayıs 1048 - ö. 4 Aralık 1131), İranlı şâir, filozof, matematikçi ve astronom.
Hayyam, Nişabur doğumludur. Yaşadığı dönemin ünlü veziri Nizamül-Mülk ve Hasan Sabbah ile aynı medresede zamanın ünlü alimi Muvaffakeddin Abdüllatif ibn el Lübad'dan eğitim görmüş ve hayatı boyunca her ikisi ile de ilişkisini kesmemiştir. Bazı kaynaklar; Hasan Sabbah'ın Rey kentinden olduğu Nizamül-Mülk'ün de yaşça Ömer Hayyam ve Hasan Sabbah'tan büyük olduğunu ve böylece aynı medresede eğitim görmediklerini belirtmektedir. Yine de Ömer Hayyam, Hasan Sabbah ve Nizamül-Mülk'ün ilişki içinde olduklarını inkar etmemektedir. (Kaynak: Semerkant-Amin Maalouf Amin Maalouf'un bu kitabında Hasan Sabbah ve Nizamül-Mülk ile Ömer Hayyam'ın ilişkisini ve hikâyelerini kurgulamış olabileceği de düşünülmelidir. Hayyam'ın kendi dilinden yazılı böyle bir açıklaması yoktur.)
Ömer Hayyam, birçok bilim insanınca Bâtınî ve Mu'tezile anlayışlarına dâhil görülür. Evreni anlamak için, içinde yetiştiği İslam kültüründeki hâkim anlayıştan ayrılmış, kendi içinde yaptığı akıl yürütmeleri eşine az rastlanır bir edebi başarı ile dörtlükler halinde dışa aktarmıştır.
Hayyam aynı zamanda çok iyi bir matematikçiydi. Üçüncü dereceden bilinmeyen denklemlerle ilgili yazdığı cebir adlı eserinde bilinmeyen rakamın yerine Arapçada "şey" anlamına gelen kelimeyi kullanmıştır. Daha sonra bu eseri diğer dillere çevrilirken İspanyolcaya "Xay" olarak geçmiştir. Bu kelime ilk harfine indirgenerek bilinmeyen rakamın simgesi "x" olarak kullanılmaya başlamıştır. Binom açılımını ilk kullanan bilim insanıdır. Hayyam, genelde şiirlerindeki eğlence düşkünlüğünün belirgin olmasından dolayı rubaileri ile ünlenmiştir.
Geçmişte yaşamış birçok ünlünün aksine Ömer Hayyam'ın doğum tarihi günü gününe bilinmektedir. Bunun sebebi, Ömer Hayyam'ın birçok konuda olduğu gibi takvim konusunda da uzman olması ve kendi doğum tarihini araştırıp tam olarak bulmasıdır.
Rubailerinde; dünya, var oluş, Allah, devlet ve toplumsal örgütlenme biçimleri gibi hayata ve insana ilişkin konularda özgürce ve sınır tanımaz bir şekilde akıl yürüttüğü görülmektedir. Akıl yürütürken ne içinde yaşadığı toplumun ne de daha öncesi zamanlarda yaşamış toplumların kabul ettiği hiçbir kurala bağlı kalmamış, kendinden önce yaşayanların insan aklına koymuş olduğu sınırları kabullenmemiş, bir anlamda dünyayı, insanı, var oluşu kendi aklıyla baştan tanımlamış; bu nedenle de çağını aşarak "evrenselliğe" ulaşmıştır. Ancak unutmamak gerekir ki Hayyam'ın yaşadığı dönem, kendisi gibi çağları aşan ve tarihin gördüğü en büyük düşünürlerden birini yaratacak sosyo-kültürel altyapıya sahipti. Kendi tarihinin belki de en aydınlık dönemlerini yaşayan İslam dünyasında felsefenin hak ettiği ilgiyi gördüğü, Selçuklu saraylarında ise sentez bir Orta Doğu kültürü (Türk-Hint-Arap-Çin-Bizans) oluşmaya başladığı bir dönemde yaşayan düşünür, böylece nispeten yansız ve bilimsel bir öğrenim görmüş, felsefeyi günah saymayan bir toplum içinde özgürce felsefe ile ilgilenebilmiştir.
Hayyam, aynı zamanda dünya bilim tarihi için de önemli bir yerdedir. Günümüzde kullanılan Miladi ve Hicri Takvimlerden çok daha hassas olan Celali Takvimi'ni hazırlamıştır. Okullarda Pascal üçgeni Fransız matematikçi Blaise Pascal'ın soyadıyla olarak öğretilen matematik kavramı aslında Ömer Hayyam tarafından oluşturulmuştur. Matematik, astronomi konularında dünyanın önde gelen bilim insanlarındandır. Birçok bilimsel çalışması olduğu bilinmektedir. Öklidi yorumlamıştır ve Horasan'da da bir yıldız evi vardır. Kendisi Yunan biliminin savunucusuydu ve İbn-i Sina'nin düşüncelerinin takipçisiydi.
Pek çok rubai ünü sebebiyle Hayyam'ın rubailerine karıştırılmıştır, bilinen kadarıyla rubailerinin sayısı 158'dir. Fakat kendisine mâl edilenler binin üzerindedir.
Ayrıca Ömer Hayyam için tarihteki ilk bilinen savaş karşıtı eylemci yakıştırması da yapılmaktadır.
Rubailerinin Türkçeye çevirisi birçok farklı çevirmen tarafından yapılmışsa da rubaileri Türk halkına sevdiren çeviri Sabahattin Eyüboğlu tarafından yapılmıştır.
Kaynak: tr.wikipedia.org/wiki/Ömer_Hayyam
Tam adı:
Gıyaseddin Eb'ul Feth Ömer İbni İbrahim'el Hayyam
Unvan:
İranlı Şair, Filozof, Matematikçi ve Astronom
Doğum:
Nişabur, İran, 18 Mayıs 1048
Ölüm:
Nişabur, İran, 4 Aralık 1131
Okurlar
3.523 okur beğendi.
21,5bin okur okudu.
548 okur okuyor.
6,1bin okur okuyacak.
193 okur yarım bıraktı.
Ömer Hayyam Sözleri ve Alıntıları
Sen hiç gitmeyecek gibisin, değil mi ?
O gidenler de hep senin gibiydiler.
Yerin üstüne baktım uykuya dalmışlar
altına baktım çürüyüp toprak olmuşlar
bu yıldızlı gökler ne zaman başladı dönmeye
ne zaman yıkılıp gidecek bu güzelim kubbe
aklın yollarıyla ölçüp biçemezsin bunu sen
mantıkların, kıyasların sökmez senin bu işte
Sen hiç gitmeyecek gibisin, değil mi?
O gidenler de hep senin gibiydiler.
Sayfa 39 - Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Celladına aşık olmuşsa bir millet,
İster ezan ister çan dinlet.
İtıraz etmiyorsa sürü gibi illet,
Müstehaktır ona her türlü zillet.
Ömer Hayyam İletileri
Dünya klasikleri listesi (İş bankası kültür yayınları)
1) Jane Austen - 
Gurur ve Önyargı
2) Novalis - 
Geceye Övgüler
3) Oscar Wilde - 
Mutlu Prens - Bütün Masallar, Bütün Öyküler
4) Hans Christian Andersen - 
Seçme Masallar
5) Anonim -
"Celladına aşık olmuşsa bir millet,
İster ezan, ister çan dinlet.
İtiraz etmiyorsa sürü gibi illet,
Müstehaktır ona her türlü zillet."
~ 
Ömer Hayyam
'Gönlünü hoş tut, sonu gelmez kaygıların..'
Ömer Hayyam
Ömer Hayyam Yorum ve İncelemeleri
Rubailer
Ömer Hayyam'ı bu dörtlükleriyle tanıdım. Kendisinin XI. yüzyılın ortalarında doğduğu ve XII. yüzyılın ilk çeyreğinde öldüğü söylenir.
Hayyam, tam olarak şarap aşığı ve Tanrı düşmanı olarak nitelendirilebilir. Dörtlüklerinin neredeyse hepsinde şaraba olan aşkını dile getirmiş ve Tanrı'nın şarabı haram kılması üzerine eleştirilerde bulunmuştur. Hayatını neredeyse şarap içmeye adamış, bu dünyada şaraptan başka bir şey istemediğini dile getirmiştir. Ama bazı araştırmacılar her dörtlüğün Hayyam'a ait olmadığını, bazı dörtlüklerin başka şairlere ait olduğunu ama açık sözlü olamadıkları için Hayyam'a yazdırdıkları düşünülmektedir. Bu tarafı tabii ki muamma.
Az puan vermemin sebebi ise sürekli şaraptan bahsetmesidir. Aynı konuyu farklı farklı şekillerde dörtlüklere yansıtmıştır. Bu durum okurken zaman zaman sıkılmama neden oldu. Tanrı üzerine birçok eleştirisi de mevcuttur. Hatta bu kadar eleştiriyi o dönemde nasıl yaptığına da şaşırdığım oldu ama dörtlükleri o yaşarken değil ölümünden sonra başkaları tarafından kağıda geçirilmiş ve çoğu XV. yüzyıldan kalma kitaplarda bulunup o şekilde yayımlanmıştır. Yine de Hayyam'ın o dönemlerde bu kadar eleştiri barındıran şiirleri yazması, bu kadar cesareti inanılmaz güzel. Tavsiye edebileceğim bir kitap ama okurken önyargılarınızı bir kenara bırakmanızı tavsiye ederim. Okuyacak arkadaşlarıma keyifli okumalar dilerim.
Dörtlükler Ömer Hayyam
