Fransız araştırmacı Georges de Maleville 1988 yılında Paris'te yayınladığı "1915 Ermeni Trajedisi" adlı kitapta Enver Paşanın bu telgrafını şöyle yorumluyor: " ...Bu mektup son derece önemlidir. Biz, Türklerin bunu şimdiye kadar gündeme getirmediğine şaşıyoruz.
Gerçekten de bu belgenin otantikiiği ne tartışılabilir ne de tartışılmıştır.
Hatta yayınlanmak için bile yazılmamıştır.
Bu mektup açık bir samimiyetle aşağıdakileri göstermektedir:
a. .Bir kere, düşmana karşı sempati beslediğinden endişe edilen halkın yerlerini değiştirme inisiyatifi Türkler tarafından ele alınmamış, aksine Rus- lar tarafından 20 Nisan 1915'te ele alınmıştır. Enver'e bu fikri veren Ruslar olmuştur. O da Rusların yaptıklarına mukabele (karşılık) olarak (ki Rusya'da ki Türkler Ruslara karşı isyan da etmemişlerdi) bu fikri düşünmüştür.
b. Enver Paşaya Ermeni toplumu göç ettirme fikri Van gölü etrafındaki Ermenilerin ayaklanmaları ve ihtilâf için bir ocak hâlinde bulunmalarından sonra gelmiştir.
c. Ayrıca Enver, mektubu yazdığı tarihte, isyan etmiş Ermenilerle ilgili hiçbir karar almamış; aksine, Ermenileri ya askerî hatların önüne ya da geri bölgelere yerleştirme konusunda bir alternatif teklif etmiştir.
d. 2 Mayıs 1915'te Enver tarafından öngörülen tedbirler sadece Doğu Anadolu'da isyan etmiş Ermenilerle ilgilidir.
Bu belge açıkça göstermektedir ki, Türkiye'nin düşmanlarının ısrarla öne sürdükleri fikir asla olmamıştır. Yani, etkili üç üyesinden biri Enver olan İttihat ve Terakki yöneticilerinin 1915 yılı başlarında Ermenileri yok edecek gizli bir imha plânları yoktur. Zira, daha göç ettirme kararı alınmadan üç hafta önce, 2 mayıs 1915'de Enver Paşa'nın zihninde oluşmuş hiçbir proje yoktur, sadece bir fikir söz konusudur."(6)
·
145 görüntüleme
Söz konusu telgraf:
O zaman OsmanlI İmparatorluğu'nun güçlü adamı Başkomutan Vekili Enver Paşa, Dahiliye Nazırı Talat,Paşaya gönderdiği 2 Mayıs 1915 tarihli gizli bir-telg rafta "Van gölü etrafında ve Van vilâyetinde isyan ve ihtilâl için bir ocak hâlinde olan Ermenilerin o bölgeden kaldırılarak isyan yuvasının dağıtılması fikrinde" olduğunu, Rusların 20 Nisan 1915'te kendi sınırları içinde bulunan Müslüman halkı cephelere sürdükleri gibi, buna "misillerne olarak ya merkum (söz konusu) Ermenileri ve ailelerini Rusya hududuna sürmek yahut merkûm Ermenileri ve ailelerini Anadolu içlerin de muhtelif yerlere dağıtmak fikrinde" olduğunu ve bu iki yoldan birinin seçilmesini bildirir. (5)
"...Bu tedbirin amacı gayet açıktır. Ermenilerin bir ihtilâl ocağı hâline gelmelerini önlemek söz konusudur. O çağda temerküz [toplama) kampları söz konusu değildir.
Söz konusu olan Müslüman ahali arasına katılmış ve dağıtılmış Ermeni aileleri için ye ni köyler ortaya çıkarmaktadır.
Ayrıca bu belgenin de samimiyetinden asla şüphe edilemez. Zira bir iç yazışmadır. Yayınlanmak üzere kaleme alınmamştır..."(8) Fransız araştırmacının da dürüstlükle belirttiği gibi OsmanlI Devleti daha insancıl olan ikinci yolu seçmiş ve askerî sebeplerden ötürü Doğu Anadolu'da devlete baş kal dıran Epmenileri savaştan sonra evlerine dönmek üzere Suriye'ye ve Filistin'e göç et tirmeye karar vermiştir. Cephelerde savaşın güvenle sürdürülmesi ve yurt içinde de emniyetin sağlanması için başka yol da yoktur. Bu tamamen bir askerî tedbirdir.
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.