İncelemeye, hikayenin anlamına dair yazarın kendi çıkarımıyla başlayalım.
Defteri masanın üzerine bıraktım; sordum Severin'e:
"Şimdi bana bu öykünin ahlâksal yanını açıkla bakayım."
Sırtınü dönmüştü bana; hiç kıpırdamadan, sıkıntılı bir sesle
"Ben bir eşektim, hepsi bu kadar" dedi ve ekledi: " Hic degilse kırbaçlayan ben olaydım..."
iğneli bir avutmayla:
"Canm"dedim, "Çiftliginde bunca kadın - kız ırgat çalşıyor..."
Hemen atıldı: "Onlar dayağa alışkın... Bizim sinirli isterik kibar bayanlarımız üzerinde denemeli ki krbacın etkisini, değsin..."
"Öykünün ahlâksal yönünü bir türlü açıklamyorsun."
"Üsteliyorsun. madem, söyleyeyim:
Doğa'nın yoğururken kattığı mayayla ve erkeğe attığı albeni kancasıyla, kadın erkeğin düşmanıdır. Düşmanı olduğu için de ya onun kölesi olur, ya da onun başıa zorba kesilir; asla ona arkadas olamaz. Ama sosyal kosullar değişir de, erkekle eşit haklara sahip olursa ve, yetenekleriyle, çalışkanlğıyle bu haklara lâyık olduğunu gösterirse, iste ancak o zaman, erkegin hayat yoldası olabilir kadın, Bugün için, kadın -erkek ilişkilerinde ancak iki alternatif var: Ya cekiç olacaksın, ya da örs... Ben eseklik ettim; bir kadının
kölesi oldum. Anlıyorsun, değil mi? Özün özü olarak kıssadan hisse çıkarmamızı istiyorsan al sana: Boynunu büiken, kırbaçlanır. Fakat, görüyorsun, şükür, ben, dayanıklymısım; postu kurtardım, Hayal gücümün pembe sisleri dağıldı. Artık hiç kimse bana Benares'in maymunlarını*² ya da Eflâtun'un horozunu*² Tanrı simgesi diye yutturamaz.
*¹ — Schopenhauer'in kadınlar için kullandığı metafor
*² — Diyojen Platon'un akademisinin avlusuna yolunmuş bir horoz atar, dişilliğine atfeder 'işte platonun erkeği' der.
Hikaye Masoşizme ismini veren yazarın kavramı kurgu içerisinde açması aslında. Bu patolojik tutumu sanırsam bütün sebepleri, sonuçları ve içerikleriyle kavratacak kadar güçlü bir eser. Sevilen karşısında yelkenleri suya indirmenın varacağı uç edilgin noktaları film gibi izletiyor Leopold von Sacher-Masoch; karşı uçta Marquis de Sade bulunur ki, bence bu iki isim tam anlamıyla diğeriyle ilişkisi bağlamında anlaşılabilir. Romanı okurken, travmatik vaka ve patolojik sonucuna dair basit bir taslak çiziktirdim. Geliştirilebilir ama başlangıç olarak şöyle aşağı bırakıyorum:
Vaka(travmatik ilişki) — Sonuç(Travmatik dönüşüm)
§¹-Sadizme maruz kalma — içselleştirme(edilgen) (Masoşizm)
§²-Sadizme maruz kalma — Yansıtma (etkin) (Sadizm)
§³-Masoşizme maruz kalma — İçselleştirme(edilgen) (Sadizm)
§⁴- Masoşizme maruz kalma — Yansıtma (etkin) (Masoşizm)
Bu şemadan tıpatıp aynı sonuçların çıkmasını beklememek lazım. Buna dahil olmayan istisnalar da olabilir. Ama genel bir başlangıç olarak göz önünde bulundurulmalı.
Nitekim Kürklü Venüs'te Severin karakterinin çocukluğuna inip tutumunun sebebini açıklarken §¹ vakasını yaşadığını görürüz: Severin Sadist bir kadın tarafından istismar edilip bunu içselleştirir, neticede kadınlar karşısında içe kapanık, gizliden hayranlık ve korku besleyen bir karaktere dönüşür. Çocukluğunun hayaletleri onu önce azamete layık bulduğu bir Venüs heykeli, ardından, bu hayranlık sonucu aynı azamete layık gördüğü düşsel kürklü Wanda aracılığıyla bulur. Wanda, öte yandan §³ teki sadist istismardan kaynaklanan mazoşist arzunun(aslında travma) tekrar talebiyle karşıya gelir. Severin ondan kendisine acı yaşatmasını ister, "Masoşist" talebe edilgen kabul sonucu sadizmle karşılık verir. İlişkinin zeminin yaratıldığı bu noktadan itibaren baştan çıkarmalar, krizler, sapkınca arzular dökülür ortaya. Hikaye karakterlerin hiçbirinin başta hayal bile edemeyeceği uçarı fantazi ve eylemlerin yumağına dönüşür. Tepe noktasını(climax) takipen iki tarafın uyanışıyla sona erer(Cinsel fantazilere dayanan bir kitap cinsel ilişki gibi bitecektir elbette).
Hikayeyi okuyanlar sadece cinsel sapkınlığı değil; yazarın birçok sosyal önyargısının da bilinçaltından sırıttığını görecektir: Anti Semitizm, Avrupalılar arasındaki üstünlük farklarına dayanan zeminsiz yargılar Türkiyeye ve Türklere dönük oryantalist gizemciliği gibi dönemin ruhunu yansıtan algılar ucundan ucundan satıraralarına serpiştirilmiştir. Ancak Sacher-Masoch dikkat çeken bir iki satırla bunların bilincinde olduğunu ve çözümü sezdiğini okura hissettiriyor: İlkin kadın ve erkeğin arkadaş olabilmesinin koşulunun eşitlikte yattığına, aksi takdirde ilişkilerin ezme-ezilme dikotomisinden kurtulamayacağına, kadın ve erkeğin düşmandan başka birşey olamayacına dair yukarda alıntılanan pasajdaki vurguda, ikincisi Wanda'ya Severinin durumunu ona açıklattığı pasajda:
"İnanıyorum ki, senin şeytani deliliğin baskılanmış ve tatmin edilmemiş bir duyarlılığın sonucundan başka birşey değil." Bizim doğal olmayan yaşam tarzımız böyle hastalıklara neden oluyor. Eğer sen daha az duyarlı olsaydın, kesinlikle sağlıklı olurdun."
Kıssadan hisse: Kürklü Venüs, Nietzsche'nin deliliğin alevleriyle yazılmış dediği kitaplardan. Okumayı bilenler için bir fikir okyanusu. Öyle sapıkça diyip geçmeyin.
Gilles Deleuze süper ötesi bir açıklama. :))