Aziz Nesin'in ilk kez 1977 yılında yayımlanan eleştirel romanıdır. Aziz Nesin bu eseriyle 1978 yılında Madaralı Roman Ödülü'nü almıştır. Roman, 343 sayfa, 21 bölümden oluşmaktadır.
Roman, toplumun ve bürokrasinin çarpık taraflarını iğneleyici bir üslupla ortaya koymaktadır. Kimliği olmadığı için devlet onun yaşadığına inanmaz. Böyle bir kahramanın başından geçen absürt olaylar komik bir dille işlenir.
Türk edebiyatında bürokrasinin en önemli yergilerinden biri olan roman, tiyatro oyunlarına ve sinemaya da uyarlandı.
Kitabın giriş yazısını kaleme alan Meral Çelen bu büyük ilgiyi Yaşar Yaşamaz'ın ağzından şöyle açıklıyor:
"Ünümün bu kadar yaygınlaşmasına, beni bu kadar sevmenize ilk zamanlar akıl erdiremiyordum ama, şimdi biliyorum artık...Nasıl hepimizde biraz Don Kişot'luk varsa, demek biraz da Yaşar Yaşamaz'lık varmış... Başıma gelenler yabancınız olsaydı, sever miydiniz beni, arar mıydınız?
KARAKTERLER:
YAŞAR: Nüfuz Cüzdanı olmadığı için, hak iddia edemeyen kendi halinde masum bir adamdır. Yaptığı her şeyin bir komediye dönüşmesi ile bilinir. Ama bu yaşadıklarının sonucunda romanın sonuna doğru o masum adam yerine, artık attığı her adımı bilen, kurnaz, zeki ve üçkâğıtçı bununla beraber zengin bir adam haline gelir.
AYŞE: Yaşar’ın nişanlısıdır. Nüfuz cüzdanı olmadığı için bir türlü evlenemezler. Yaşarın daha zeki biri olmasında büyük etkisi olan bir kadındır.
KONUSU:
Yaşar Yaşamaz adlı karakter hapse girmesinin ardından mahkûm arkadaşlarına hayat hikâyesini anlatır. Devlet, Yaşar Yaşamaz'ın nüfus kayıtlarına göre bir ölü olduğunu düşünmektedir ama yine de askerlik görevini yerine getirir. Yaşar nüfus kâğıdı çıkaramaz ve olaylar hem güldürü hem de düşündürücü şekilde gelişir.
Nüfuz cüzdanı olmayan Yaşar adındaki ana karakterin yaşadığı komik anılar ve bunun sonucunda kurnaz ve zengin olma yolunda hedefleri olan üçkâğıtçı bir adamın hikâyesi ele alınmıştır.
