Dürüst, saf, sevgi dolu, sabırlı, malda mülkte gözü olmayan, hırsları olmayan, merhametli, ön yargısız, karşısındaki kişi kim olursa olsun hep güleryüzlü olan ve buna benzer birçok sıfata sahip olan kişiye "budala" denir mi?
En iyi insanın romanını yazacağım diyerek yola çıkmış Dostoyevski ve bunu da peygamberimsi özellikleriyle yarattığı Prens Mışkin, namıdiğer BUDALA karakteriyle başarmış.
Niye budala?
Vur ensesine al ekmeğini diye tarif edilen insan türüne yakıştırılabilecek daha iyi bir sıfat var mı?
Yetmedi.
Sövene dilsiz, dövene elsiz misali bir adamdan bahsediyoruz burada.
Eyy Mışkin biz okurken çıldırdık, sendeki bu ne rahatlık ulan!
Tamam üzerine fazla gelmek istemiyorum. Yeterince geldiler zaten. Sonra bi sara krizi de benim yüzümden yaşama.
Evet Prens Mışkin sara hastası tıpkı yaratıcısı gibi. Bu hastalığı taşıyanlar ne yaşar, ne hisseder karakteri üzerinden anlatmış Dostoyevski. Hele öyle bir tanımı var ki:
"Kriz gelmeden önceki 1sn'lik zaman diliminde insan olmanın en yüksek mertebesinde hissediyorum kendimi" diyor. Galiba Mışkin o bir saniyede çıktığı mertebeyi bütün hayatına yaymayı başarabilmiş.
Söylemeyi unuttuk prens dediysek de Suudi prensler gibi kıçını parayla silen bir prens gelmesin aklınıza. Senden benden fakir :) Ancak prense yüklü bir miktarda miras kalır hiç beklenmedik bir yerden. Tabi kendisine budala diye burun kıvıranlar da yalakası olur bi anda.
Parayı bulan prensimizin sosyal çevresi bi anda büyümeye çeşitlenmeye başlar. Sosyetenin en üst tabakasındaki insanlarla dahi ahbaplık edebilir duruma gelmiştir artık, ee adamın parası var.
Parası var diye değişecek mi sandınız onu? Yo yoo klasik Mışkin işte, budala!
Konu cemiyete gelir de Dostoyevski durur mu? Veriyo ayarı. Tabiki sağlam bir sınıf eleştirisi.
Cemiyet demişken aşk olmadan olur mu? İki güzel kız ve ortalarında Prens Mışkin. Kibir, kıskançlık, ihtiras, aldatma tam bir pembe dizi. Türk dizi sektörü bu kitabı şu ana kadar nasıl keşfetmemiş hayret!
Yazar Dostoyevski olup da eleştiri biter mi? Sınıf eleştirisinden bahsettik. Hızını alamayıp Hristiyanlık ve Katoliklik özelinde Roma'ya ağır göndermeler var. Bu kitaptan sonra Papalık nasıl karşılık vermiştir acaba?
Dostoyevski aldığı idam cezasını da bu çatallı dilinden dolayı almamış mıydı zaten? Lafı idama getirmişken idam cezasıyla alakalı eleştirileri de bulacaksınız burada. Victor Hugo'nun Bir İdam Mahkumunun Son Günü eserini okuyanlar bilir idam mahkumunun son anlarında neler hissettiğini. Yalnız Hugo gözlemini aktarmış o kitapta, Dostoyevski ise yaşadıklarını bu kitapta. İdam edilmesine dakikalar kalan bir mahkumun hissettiklerini, yine aynı mahkumun son saniyelerde affedilişindeki duyguları yaşatıyor bizlere adeta. (Yeri gelmişken idam cezası bir insanlık ayıbıdır.)
Dostoyevski kendisinden önceki Rus edebiyatı öncülerinden (Puşkin, Gogol, Lermontov) alıntılar yapmayı çok seviyor. Ancak aynı durumu çağdaşı olan yazarlara karşı göremiyoruz malesef. Hatta bazılarıyla çatışma içerisinde, özellikle Turgenyev ile. Nihilizm, liberalizm eleştirisi yaparken Turgenyev'e de bol bol gönderme yapmış.
Dostoyevski okuyacak olanlara tavsiyem onun hayatını çok iyi bilin. Çevresiyle olan ilişkilerini, zevklerini, nefretini... Çünkü her kitabında kendisinden çok fazla iz var. Onu tanıyarak okuduğunuzda eserlerinden çok zevk alacaksınız.
Budala eseri ise Dostoyevski'nin en büyük eserlerinden bir tanesi ama Suç ve Ceza ve Karamazov Kardeşler kadar zorlu bir kitap değil. Okurken akıyor akıyor. Sonraki bölümde neler olacağı konusunda sürekli merak içinde okuyorsunuz. Yani anlayacağınız çok akıcı bir kitap. Dostoyevski'den gözü korkanlar için iyi bir başlangıç kitabı olabilir.
Not:Kitap okurken müzik dinlemeyi başaran garip insanlar var. Bu kitabı da müzikle okurum derseniz Gökhan Özen'in aynı adlı şarkısını tavsiye ederim.
