Dikkat! Spoi şeysinden içerir !
Daniel Quinn eserinde, açıkça ifade etmese de anarko-ilkelci bakış tarzına sahip bir dünya görüşünü ifade etmiştir. Hatta bu fantastik hikaye bana göre anarko-ilkelciliği en iyi ifade eden yazımsal bütünlerden bir tanesidir. Kitaba dair motto ise zannımca şudur:
"İnsanoğlu gittiğinde goril için bir umut olacak mı?"
İncelemeye girmeden önce yazarın eserine tema edindiği felsefeyi dilim döndüğünce izah etmeye çalışayım: Ortaçağ Avrupasında kilise dünya ve gezegenlerin konumu ile ziyadesiyle ilgilenmekteydi. Kilise bu açıdan bilime hegemonik bir baskı da uygulamıştır. Kilisenin görüşüne göre dahil olduğumuz güneş sisteminde Dünya gezegeni, sistemin tam ortasında yer alırken, güneş dahil diğer gezegenler vesair gök cisimleri dünyanın çevresinde ve yörüngesinde dönmektedirler. Kilisenin böyle bir bakış açısına sahip olmasının yegane sebebi, dünya'nın, dolayısıyla insanoğlunun kainatın merkezinde yer aldığına inanılmasıydı. İsevi inancına göre Tanrı'nın bir tür tezahürü ve Ruh'u olan peygamber İsa dahi Dünya'da vuku bulmuş ise, insan kainatın biricik sahibi, efendisi ve merkezi olmalıydı. Ortaçağ Avrupasında ki bağnaz inanış pozitif felsefenin bilimsel düşünce üzerinde egemenliğine değin sürdü. Sadece astronomi alanında değil diğer tüm düşünce sistemleri de bu açıdan tahakküm altında idi. Bilimin gelişip kainata objektif bir bakış açısıyla bakması bu anlayışı ters yüz etti. Zira bilim, insanlığın koca evrendeki önemsiz zerrelerden bir zerre olduğunu ortaya koymaktaydı.
Dünya'nın konumu bilim tarafından ortaya konsa da Dünyanın içindeki yaratıkların konumları ve insanın mutlak otoritesi günümüze değin sorgulanmamıştır. Sorgulanması gereken ise kısaca şudur: İnsan bu dünyanın mutlak amacı, sahibi ve üstün canlısı mıdır? Yoksa var olan canlı türlerinden bir tür müdür?
Hobbes, insanların varlıklarını devam ettirmek için diğer insanlarla sürekli bir savaşım içerisinde olduklarını söyler. Aslına bakarsak Hobbes konuyu bir nebze daraltmıştır. Daha geniş planda; insanın varlığını sürdürmek için kendisi dahil canlı-cansız tüm varlıkları sömüren, yok eden ve işleyen bir tür olduğu söylenebilir. Gerçekten de insan, doğada ihtiyacından fazlasını tedarik eden, keyfine göre öldüren, canını istediğini istediği zaman yapan tek varlıktır. Kitaptaki örnek üzerinden gidecek olursak; Doğada aslanın ceylanı öldürmesinin tek sebebi karnını doyurmak istemesidir. İnsanlar ise öldürme işini tamamen keyfi olarak yapabilmektedirler.
Doğada canlıların mutlak manada sisteme katkıları, varlık sebepleri vardır. Beslenme piramidinde her canlının kusursuz bir rolü vardır ve canlılar birbirlerini tamamlayıcıdır. İnsan ise varlığı sebebi ile doğada işlev sahibi değildir. Yani varlığını insanın varlığına bağlayan bir ekosistem yoktur. Hatta bir solucan doğa için, insandan daha gereklidir. İnsan doğaya katkı sağlamadığı gibi, onu yok eden ve sömüren bir despottur.
Eser işte konuya bu açıdan yaklaşmaktadır. Kitapta; "İsmail" isminde bir goril, kitabımızın başkarakterine uzun yıllar süren deneyimlerini aktarmaktadır. Kitap bu konuşmalar açısından fantastik ögeler içermektedir. Çünkü bize bir hayvanın/hayvanların gözünden dünyaya bakma şansı vermektedir. Goril İsmail'e göre, insan doğadaki milyonlarca türden birisidir. Şuan insanlığın kendisini doğanın ve dünyanın efendisi olarak görmesi yanlıştır. Bu yanlışlık, insanın doğayı ve diğer canlıların varlıklarını tehdit etmesine sebep olmuştur.
İsmail, öğretilerinde insanlık tarihini önüne boyuna deşelemiştir. Bir bakıma anarko-ilkelcilik gözünden insanlık tarihinin incelenmesi söz konusudur. İsmail bu incelemelerde özellikle tarım devrimine değinmiştir. İsmail'e göre (bu anarşizmin de genel görüşüdür) insanoğlu milyon yılları aşan sürede avcı-toplayıcı olarak yaşamıştır. Bu yaşayış tarzı insanı doğanın bir parçası haline getirmiştir. Ne zaman ki insanlardan bir kısmı daha fazla besin için tarım devrimine geçmiştir, o zaman insanlığın dengesi bozulmuştur. Tarım ve hayvancılığa yönelen insan, nüfusunu artırmış, daha fazla insan daha fazla besine ihtiyaç duyduğundan, olay tam bir kısır döngüye girmiş ve insanoğlu bu vesileyle dünyayı ve diğer türleri çarçur eder olmuştur. İsmail'e göre, dünyanın kaynakları kısıtlıdır ve insan, bu kısıtlı kaynakları umarsızca harcayan bir virüstür.
Eser, sıkmadan kendisini okutmayı başarmaktadır. Teorik değil de fantastik bir tarz seçildiğinden, konuya vakıf olmayanlar dahil olmak üzere herkesin ve her kesimin anlayışına hitap etmektedir. Kitapta ayrıca Hz. Adem ve Hz. Havva üzerinden dinsel göndermeler de yapılmaktadır. Her ne kadar bu dinsel görüşler benim görüşlerimi karşılamasa da, kendi içerisinde tutarlı olduğunu belirtmek isterim.
İncelemeyi sabırla okuduğunuz için teşekkür eder, keyifli okumalar dilerim.
