Kitabın son sayfasını da okuyup, kapattığımda sırayla önce halıya sonra duvara en sonda kitabın kapağındaki resme birkaç dakika kadar boş gözlerle baktım. Ardından da hayatıma kaldığım yerden devam etmeye çalıştım. Ama şöyle bir fark vardı; kafamın içinde Martin Eden’i yaşatıp öldürmüş biriydim artık.
Martin’in hikâyesini ise kafamda iki boyutta oluşturdum. Aşktan ve bilgiden…
Martin’in aşkla olan hikâyesi Ruth’u görmesiyle başlıyor. Tam bir zengin kız, fakir oğlan klişesi. Açıkçası bir Amerikalıdan böyle bir şey okuyabileceğimi sanmazdım. Bilirsiniz Amerikalılar söz konusu olduğunda aşktan değil şehvetten, hislerden değil realiten söz edilebilir. Ama London beni yanılttı. Biz şarklılar için klişe bir konu olsa da London, hikâyeyi çok sağlam işlemiş ve içini de güzel doldurmuştu.
Bu kısımda asıl canımı sıkansa Martin gibi sağlam karakterli ve iradeli bir adamın bile Ruth gibi bir kızı sevmiş olması. Ama o mıymıy Ruth’dan bir halt olmayacağını daha ilk sayfalarda anlamıştım, ben. Kısmen haklı da çıktım. Eee Mart, babasının prensesi mıymıy Ruth’lar için, Lizzi gibi harbi kızları harcarsan sonunda üzülen sen olursun tabi.
Neyse mesajımı da verdiğime göre işin magazin kısmını burada bırakıyorum çünkü kitap hakikatte çok daha derin. Hikâyenin ikinci boyutunda bir sokak serserisinin kitapların efendisine dönüşümünü okuyorsunuz. Hem fiziksel olarak hem de fikren çektiği sancılara şahit oluyorsunuz. Martin okudukça, öğrendikçe derinleşiyor, o derinleştikçe kitap ağırlaşıyor. Son sayfalara geldiğimde Martin’i anlayabilmek için bazı satırları birkaç kere okumam gerekti ve kitabın sonunda 100 sayfa kadar yer tutan notlar bölümüne de defalarca bakmam. O kadar çok şair, yazar, düşünür ismi okudum ki özellikle Amerikan edebiyatının mihenk taşlarının çoğuna aşina oldum.
Ve tabi ki sosyalizm ve bireycilik meselesi… Kendisi de bir sosyalist olan Jack London, yarı otobiyografik romanında seçtiği karakteri sağlam bir bireyci olarak kurguluyor. Bu London’un bireycilere sizi sizden iyi tanıyorum deme şekli olmalı. Ve Martin Eden için kalemini sakınmadan yazdığı muhteşem sonlada tüm bireycilerin ağzının payını ustaca veriyor, yazar.
