Kitabı okumayı düşünenlerin sorularına ikna edici bir cevap olma niteliği taşıması dileğiyle incelememize başlayalım.
Öncelikle Yazarından Bahsedelim
Beydeba: Doğum tarihi, ölüm tarihi, ırkı gibi hakkındaki bilgiler fazla olmamakla birlikte M.Ö. 1.yüzyılda yaşadığı söylenilen ünlü Hint Filozoftur. Beydeba'nın en önemli eseri de kuşkusuz dünya edebiyatında Fabl türünde yazılan ilk eser olarak bilinen "Kelile ve Dimne" dir. Bu eser zamanın hükümdarı Debşelem'e yazılmış ve kendisine sunulmuştur. Kitap genel olarak siyaset ve ahlak üzerine, hayvanlar konuşturularak, karakter analizi yapıldığını söylemek mümkündür.
Kelile ve Dimne ilk hikayede geçen, kral aslanın emrinde çalışan, iki çakalın isimleridir. Kelile, iyiliği, doğruluğu yani iyi karakteri temsil ederken Dimne ise kötülüğü, fesatlığı, arabozuculuğu yani kötü karakteri temsil etmektedir. Kitap yazarın kendi doğruları çerçevesinde (örneğin çok kaderci bir anlayış ve yine kadının küçük düşürülmesi gibi) okuyana öğüt verme niteliğini taşır. Bazı öğütlerine katılmamakla birlikte genel olarak öğütlerini gerçekçi bulduğumu rahatlıkla söyleyebilirim.
Kitap ana hikayeler ve bunlara bağlı alt hikayelerden oluşmaktadır. örneğin Beydeba hükümdara bir durumu açıklamak için bir ana hikaye verir ve bu hikaye anlatılırken canlandırılan hayvanlardan biri diğerine bir durumu açıklamak için yeni bir hikaye anlatmaya başlar sonra o hikayedeki hayvanlar başka bir hikaye anlatmaya başlarlar ve bu şekilde devam edilir. Daha sonra en sondan başlanarak hikayeler bir bir bitirilerek sonuçlar ana hikaye oradan da açıklanmaya çalışılan duruma bağlanır. Bu şekilde bazen bir ana hikayeye 10 veya daha fazla alt hikaye bağlanır. Her hikaye kendi içinde bir öğüt verirken aynı zamanda ana hikayeye de katkı sağlar dolayısıyla diğer hikayelerin ana hikaye ile bağlantılardan kopmamak için dingin bir zihne ihtiyaç olduğunu söyleyebilirim .
Hikayelerde en fazla üzerinde durulan konu akıllı kişinin özellikleri veya belirtilen durumlar karşısındaki davranışlarıdır. Bunun yanında ahmak kişi, alçak kişi, nankör kişi gibi başka kişilik analizlerine de yer verilmiştir.
Bütün bu açıklamalardan sonra son olarak da hikayelerin temelini oluşturan ana durumları tek tek verelim;
1-Birbirlerini sevdikleri halde yalancı ve hilekar birinin aralarını açmasıyla birbirine düşman kesilen iki kişinin öyküsü
2-Birbirine gönülden bağlı dostların bu dostluklarının nasıl başladığını ve birbirileriyle olan ilişkileri
3- Ne kadar dalkavukluk yapıp yalvarsa da kendisine aldanılmaması gereken düşmanın öyküsü
4-Uzun süre dilediği bir şeyin peşinde koşup da elde ettiği anda kaybeden kişinin öyküsü
5-Bir işi iyice ölçüp biçmeden hareket eden ve bu işin nereye varacağını düşünmeyen kişinin öyküsü
6-Düşmanı tarafından kuşatılan, yok olacağını anlayan, bu yüzden de bazı düşmanlarıyla anlaşarak veya dostluk kurarak bu durumdan kurtulmaya çalışan; bu şekilde kurtulup güvenliğe kavuştuktan sonra da anlaştığı düşmanlarına karşı vefalı davranan adamın öyküsü
7-Birbirlerinden uzak durması gereken düşmanların öyküsü
8-Sebepsiz yere cezalandırdığı kişinin gönlünü almak isteyen hükümdarın öyküsü
9-Gücü yettiği halde, başına gelen kötülükler yüzünden başkasına kötülük, eziyet ve düşmanlık yapmayı düşünmeyen kimse ile ilgili bir öykü
10-Hükümdarın saltanatını ve gücünü korumasını sağlayan şeyler
11-Kendine yakışan ve karakterine uyan işi bırakıp da başka bir şeyin peşine düşen fakat bunu da doğru dürüst anlamayarak şaşkın bir şekilde ortada kalan adamın öyküsü
12-Hak etmeyen kişiye iyilik yapıp ondan teşekkür bekleyen adamın öyküsü
13-Eğer kişi, iyiyi ve yararlıyı ancak aklı, ileri görüşü ve tedbiri sayesinde elde ediyorsa, o zaman yüksek makamlar ve çıkarlar elde eden cahil ile başı dertten kurtulmayan akıllı ve bilgili kişilere ne demeli?
14-Aklı kendisine değil başkasına yararlı olan kimsenin öyküsü
ve....ARKA KAPAK
Kelile ve Dimne, adını dürüstlüğün simgesi "Kelile" ile hilekarlığın simgesi olan "Dimne" den almıştır. Fabl tarzındaki bu eserin ilk bölümünde yer alan iki çakalın adıdır Kelile ile Dimne...
M.Ö.I. yüzyılda yaşadığı rivayet edilen Beydeba'nın Sanskritçe yazdığı bu eseri, döneminde gördüğü ilgiyi daha sonraki yıllarda da korumuş ve pek çok hükümdarın eğitiminde de kullanmıştır.
Eser, yazarı Beydeba'nın ideal sayılabilecek kişiler yaratılmasında yararlı olabileceğini düşündüğü, ince bir nüktedanlık ve imalar zinciriyle bezendiği hikayelerden oluşur.
Not: Hakkında inceleme yaptığım eser "Alkım" yayınevine aittir. Başka yayınevleri çok farklı bir şekilde ele almış olabilirler.
