··
409 görüntüleme
Burası okumayı seven insanlardan oluşması gereken bir platform olması gerekirken uzun yazıların pek rağbet görmediği ve okunmadığı gibi bir fikir edindim kısa sürede :) Ama hem karar aşamasında olmanızdan dolayı, hem de fikirlere, tartışmaya açık olduğunuzu belirtmenizden dolayı uzun uzun yazacağım.
Güzel ve tarafsız bir inceleme olmuş öncelikle. Vegan olmadığınızı belirtmişsiniz. Onun da etkisi olabilir. Umarım düşünme, sorgulama ve karar verme süreçlerinden sonra vegan olmaya karar verirseniz bu tavrınızı koruyabilirsiniz. Çünkü dinlenilmeye ve insanları bu konuda bilinçlendirme ve hatta bu beslenme şekline yönlendirmeye uygun olan tavır bu bence. Veganlarla bu konuları tartıştığımda final çoğunlukla çileden çıkmaları ve etçil beslenmeye devam eden insanları leş yiyicilik ile suçlamalarıyla sonuçlanıyor.
Öncelikle bu tür kitaplarla, paylaşılan makalelerle ve ne kadar bilimsel olduğu oldukça tartışmaya açık çalışmalarla kimse vegan olmaz. Çünkü neredeyse tümü vegan yazarların veya savunucularının yazdığı kitaplar ya da paylaştığı makaleler oluyor.
Mesele temelde hassasiyet konusu. Dünyada bu kadar sorun varken bu mu derdin, şu olurken neredeydiniz, bu olurken niye yürümediniz diyen ve herkesin kendisi ile aynı hassasiyete sahip olmasını bekleyen ve bunu dayatmaya çalışan insanlardan ölümüne nefret ediyorum. Veganların da hassasiyetini anlatması değil ama tüm dünyaya ateşli bir şekilde bunu dayatmaya çalışması itici bir durum.
Mesela İngiltere'de bir kadın bisiklet yolları, kullanıcılarının güvenliği ve bu konudaki cezaların artırılması hususunda ömrünü bu hassasiyete adamış. Peki neden? Çünkü bir aracın bisiklet süren çocuğuna çarpması sonucu, çocuğunun hayatını kaybetmesi nedeniyle. Üzücü bir durum tabii ki, ama genel olarak bu konuda kimse parmağını oynatmayacak, bu tarzda bir haber gördüğümüzde anlık bir ‘yazık ya’ dedikten saniyeler sonra unutup, hayata devam edeceğiz. Ama o kadın edemiyor.
Hassasiyetleri yargılamak da, dayatmaya çalışmak da aynı derecede saçma. İnsan denilen hayvanın, mesela göklerde göç eden kuş sürüleri gibi senkronize ve aynı amaca odaklanmış bir şekilde hareket etmesini beklemek komik bir düşünce. Bırakın dünyadaki insan nüfusu gibi milyarları bulan korkunç bir sayıyı, iki kişi gibi en küçük bir etkileşimde bile onlarca farklı fikir ve çatışma yaşanan bir tür olduğumuzu unutmamak gerekiyor. Dolayısıyla tüm dünyanın vegan beslenmeye geçmesini beklemenin oldukça ütopik ve temeli hiç de sağlam olmayan bir düşünce olduğu su götürmez bir gerçek bence.
Bu hassasiyetlerin çizgisini nerede çekmemiz gerekiyor en başta? Peki buna kim karar verecek? Yine veganlar mı? Vegan ya da vejetaryen karşıtlarının sık sık öne sürdüğü bir argüman var ki ben bunu kullanmayı tercih etmem bu tartışmalarda. Bitkilerin de bir canı var ve aynı hassasiyeti onlara da göstermelisiniz şeklinde. Bitkilerin acı mekanizmaları yok, ama koparıldıklarını hissedebildikleri kanıtlandı. Benim terazimde de bir hayvanın hayatına besin için son vermekle, bir bitkiyi koparmak çok farklı yerlerde bu arada. Yani mesele acı duyma ve duygularının olması şeklinde bir hassasiyet çizgisi çekmek ise bunu kim çekecek ve hangi sıfatla? Mesela bu konuda Veganların da bir versiyonu var; Frutaryenler. Doğaya hiçbir şekilde müdahale edilmemesi, kökleri olan bitkilerin koparılmaması gerektiğini savunanlar. Meyve dalından kendiliğinden olgunlaşıp kopmadan, meyveyi gidip eliyle koparıp yemiyorlar bile. O derece bir hassasiyet yani. Yurtdışından, insan eli gibi dış müdahale olmadan düşen meyveleri paketleyip frutaryenlere gönderme hizmeti sağlayan firmalar var. Pahalı tabi biraz. :)
Ya da bir vegan bir cafede arkadaşlarıyla bu konuları konuştuktan sonra şahsi arabasına atlayıp evin yolunu tutarken o arabanın doğaya ve dolayısıyla doğanın ayrılmaz birer parçası olan hayvanlara verdiği zararı ne kadar düşünüyor? Doğaya zarar verdiği gerekçesiyle bırakın şahsi bir aracı, kendisi binse de binmese de doğaya aynı oranda zararlı gaz salgılayacak bir otobüse bile hayatı boyunca binmemeyi seçen bir topluluk var. Mesela Hindistan’da bir inanışın rahipleri ellerinde süpürge ve faraşla yerleri süpürerek gezerler yürürken. Görmedikleri ufacık tefecik bir böceğin istemeden bile olsa hayatına son vermenin kabul edilemez olduğuna dair bir hassasiyetleri var. Kedi beslediğinizi söylemişsiniz. Kozmetik ürünlerinde ve giyim sektöründe ne mutlu ki bir bilinç oluştu. Ama hiç tartışıldığını görmediğim bir tarafı var bu konunun. Kedi ve köpek mamaları. Hayvanlar üstünde deney yapan, tavuk ve mamalarda kullanılan diğer hayvanları, endüstriyel hayvancılık yapan firmalardan inanılmaz sayıda satın alan sektörlerin ilk sıralarında hayvan maması ticareti yapan firmalar geliyor. Sorum şu: yani mesele başka bir hayvanın besin olarak kesilip, insan denilen hayvanın mı yoksa kedi denilen hayvanın mı sindirim sistemine gitmesi? Bu soruya ikisi de aynı şey diyorsanız bu sorunu nasıl çözücez? Salt bir şekilde hayvansal gıda bulanmayan kuru mama kullanımının kedilerin ömrünü kısalttığı araştırmalarla sabit. O zaman kedilerimizi de mi vegan yapıcaz? Biz kimiz buna karar veriyoruz peki? Doğalarına, yaşam alanlarına saldırıp durduk, şimdi de beslenme alışkanlıklarına da mı saldırıcaz? Yani kısacası çizgiyi nerelerde çekmemiz gerek ve bunu hangi hassasiyete sahip topluluk yapacak? Umarım hassasiyet konusunda derdimi anlatabilmişimdir.
Bilim ve evrimsel açıdan bakarsak insan diğer 4300 memeli hayvanla aynı kategoride olan bir hayvan. Memeli birer hayvanız işte. Bunun ötesi yok. Kendimize kutsallıklar, değerler yüklememizin sadece bizim için anlamı var. Doğa ve diğer hayvanlar açısından bakarsak kendimiz çalıp, kendimiz söylüyoruz. Bir aslanın güçlü kaslarıyla, kendinden daha güçsüz bir hayvanı, bir çitanın kendinden daha yavaş bir hayvanı ya da evrim ve doğa tarafından bir avantaj sağlamış herhangi bir avcının, başka bir hayvanı sindirim sistemine katması ile bir insanın diğer hayvanları sindirmesi arasında bir fark bilimsel açıdan yok. İnsan denilen hayvan diğer hayvanlara göre oldukça basit hatta. Diğer hayvanların gelişmiş duyularına ve bedenlerine bakarak dünyadaki en vasıfsız, en çaresiz hayvanlardan biri olduğumuzu söylesek yanlış olmaz. Tek avantajımız esnek ve kolektif bir şekilde işbirliği yapabilmemiz ve gelişen inanılmaz derecedeki zekamız. Bu zekanın ateşin bulunması ile etleri pişirerek yemeye başlamamızla, çılgın atmaya başlaması da oldukça ironik. Çiğ et yemek için daha fazla dişe ihtiyaç duyarken, etleri pişirebilmeye başladıktan sonra o dişlere ihtiyacımız kalmadığından ve işlevini kaybettiğinden evrim bu dişleri tek tek döktü. Kafada yer açılması nedeniyle de beyinlerimiz açılan boşluğu doldurarak büyüdü. Acaba veganların şu an tüm dünyaya hakim olmasını istediği beslenme alışkanlığına herhangi bir dönemde sahip olsaydık yine bunları tartışacak zekaya sahip olabilir miydik? Köşe başındaki markete inip beslenme alışkanlığına göre, yine gelişen insan zekasının bulduğu para ile dilediğince alışveriş yapan bir vegan bunları pek düşünmüyor. Daha doğrusu kimse bunları pek düşünmüyor. Bilimin duyguları yoktur veganlar gibi.
Dünya üstünde 45 milyar tavuk, büyükbaş ve küçükbaş olarak da adlandırılan 12 milyar hayvan olduğu tahmin ediliyor. Ütopik bir şekilde tüm dünyadaki insanların yarın vegan beslenmeye geçtiğini düşünelim, veganların hayal ettikleri gibi. Veganların bu 60 milyar hayvan (ki diğer besin olarak tüketilen hayvanlara girmiyorum bile, o zaman sayı iyice korkunç bir hâl alıyor) hakkındaki planları ne? İnsanların diğer hayvanlarla win-win durumunun, yani her iki hayvanın da kazandığı durumun bittiği, kedi ve köpeklerle ilişkilerimize bakalım. İnsanlar niye kedi ve köpeği evcilleştirdi? Kedi, kemirgenlerin doğal düşmanı ve avcısı olduğu için, köpek ise diğer hayvanları ve yabancıları uzaklaştıran ya da haber veren bir bekçi konumunda olduğu için. Gelişen teknolojiler ve ilaç sanayisi sayesinde insanların, kedi ve köpekten kazanacağı bir şey kalmadı. Ve win-win durumunun kaybolduğu anda kedi ve köpeklerin hâlini sokaklara bakarak anlayabiliyorsunuz. Artık bir çıkarımız olmasa bile yine de ekstradan bir hassasiyet geliştirip evimizi, hayatımızı paylaştığımız kedi ve köpek dostlarımızdan sevgi ve huzur harici bir kazanımımız yok. Herkes de aynı hassasiyete sahip olmadığı için sokaklar hasta ve zor durumda hayvanlardan geçilmiyor. Peki gıda olarak tüketilen hayvanlardan bir çıkarımız kalmadığında bu hayvanlara ne olacak? Daha iyi bir durumda olacaklarına dair bir kanıtı ya da planı var mı veganların? Sakat olan kediyi köpeği evimize alıp iyileştiriyoruz, sahiplendiriyoruz. Ayağı kırılan bir ineği de evimize alacak mıyız mesela? Şu noktaya kadar bahsettiğim konulara tutarlı ve mantıklı cevap verebilen bir veganla karşılaşmadım maalesef. Kurabildiğimiz tüm iletişim “ya sağlıklı Numan tamam mı? Aynısı sana yapılsa hoşuna gider mi? Biraz empati kur!” şeklinde oluyor genelde.
Son olarak sağlık konusuna geleyim bana sunulan tek argüman olduğu için. Veganlığın etçil beslenmeye göre çok daha sağlıklı olduğunu, vegan beslenme ile yaşanacağını savunan araştırmalar, yazılar, makaleler de var. Buna karşıt görüşlerden ve araştırmalardan da ortalık geçilmiyor. Paylaşılan, inanılan şey ne tarafta durduğunuz ve hassasiyetinize göre değişiyor kesinlikle. Evrensel tartışılmaz bir doğru ya da iki artı ikinin her yerde dört etmesi gibi bir kesinlik yok. Benim oldukça yakın arkadaşım olduğundan dolayı gözlemleyebildiğim iki tane vegan arkadaşım var. Şimdi bir tane en azından. Biri vegan beslenme sonrası hastalandığından doktor tavsiyesi üzerine eskisine oranla çok daha az miktarlarda et tüketimine geri döndü. Öbürü de kötü etkilediğini bildiği, hissettiği halde “geri dönemem, karşı tarafa bir koz sunamam” diyen bir manyak. Ama mantıksal açıdan bakarsak Homo Sapiens’den bile çok daha eski atalarımızdan gelen ve hiç değişmeyen beslenme alışkanlıklarımızda beklenen, bu derece köklü bir değişikliği bir kenara koyun, tat konusunda bile insan fizyolojisi aynı tepkiyi veremiyor. Bir Adanalı hapur hupur biberleri götürüp hiç tepki vermezken, bu beslenme türüne alışkın olmayan biri çok daha az miktarlarda hastanelik oluyor. Başka bir ülkeye gidilip o ülkenin mutfağı denendiğinde, aynı beslenme alışkanlıklarına sahip iki insandan birinin vücudu tepki vermezken diğeri yine acilin yolunu tutabiliyor. Fikirlerimiz, hassasiyetlerimiz gibi fizyolojilerimiz de farklı. O yüzden her insanın vegan beslenmeye aynı şekilde ve sağlık derecesinde tepki vereceğini düşünmek oldukça komik ve sığ bir görüş.
Uzun yazıcam dedim ama baya uzun oldu.:)
Umarım vegan olabilirsiniz ve sağlığınız da buna kötü bir tepki vermez. Veganların bireysel olarak hassasiyetlerine çok saygı duyuyorum. Bir arkadaşım yanında tanımadığım bir vegan arkadaşını getirse ve yemek yiyecek olsak, hassasiyetine göre seçim yaparım kesinlikle. Ama bunu dayatmalarına hiç katlanamıyorum.
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.