Zeki Velidi Togan hocanın Karis Kanatbay ile ilişkisi
Karis Kanatbay, Vlasov olayı patlak verdiğinde de beş arkadaşıyla birlikte Vlasov Ordusu'na katılma kararı almıştı. Daha sonraki yıllarda Türkiye'ye giderek Mongolistik alanında profesör olan Ahmet Temir'le birlikte Nazilerin Doğu Bakanı Alfred Rosenberg'e bir
rapor sunup Türkistan lejyonlarındaki Kazaklar ile Tatar lejyonlarındaki Başkırtların ayrılarak yeni bir Kazak-Başkırt lejyonu ile Başkırt-Kazak Milli Komitesi kurmalarını önermişti. Koroitede
Kayywn Han'ın yardımcısıyken, ondan habersiz böyle bir girişimde bulunması, komite üyeleri tarafından üzüntüyle karşıtanmış ve başkan yardımcılığı görevinden alınmıştı. Prof. von Mende'nin
de gayretleriyle bu yönde herhangi bir adım atılmadı.Duygusal Ahmet Temir de Almanya'yı terk ederek Türkiye'ye gitti. Don Lewin ile irtibat kuran Karis Kanatbay, A. Berdimurat, Taci Murat ve Veli Zünnun'u yanına alarak Türkeli Komitesi adıyla yeni bir örgüt kurdu. O yıllarda Karis Kanatbay, Veli Kayyum Han'ı gözden düşürmek için, Mustafa Çokay'ın 1941 yılında Veli Kayyum Han tarafından zehirlenerek öldürüldüğünü yaymaya başladı. Bu iddianın iftira olduğunu bilen Ruzi gün Karis Kanatbay'a yakın arkadaşlarından birine, böyle bir iftiraya kimsenin inanmayacağını, Çokay'ın ölümüyle ilgili bilgi ve belgelerin ortada olduğunu, Karis Kanatbay'ın neden böyle bir yalanı yaymaya çalıştığını sordu. O da aynı soruyu Kanatbay'a bizzat sorduğunu ve şu cevabı aldığını söyledi: "Lenin'in Zürich'te İskra (Kıvılcım) gazetesini yayımladığı Ekim Devrimi öncesinde, Menşevik yazarlardan biri, Lenin'in milliyetler meselesiyle ilgili tezlerini, yazdığı yazılarta ağır bir şekilde eleştirmiş. İskra yazı işlerine gelen Lenin, yazı işleri müdürüne, 'Bu adama cevap verin, ama bir-iki cümleyi geçmesin. Bu adamın burjuva ajanı olduğunu, proletaryanın düşmanı olduğunu yazın, yeter' demiş. Yazı işleri müdürü, 'Ama bu adam proletarya düşmanı ve burjuva ajanı değil ki' diye cevap vermiş. Lenin devam etmiş sözüne, 'Siz bir defa yazarsınız inanmazlar, iki defa yazarsınız yine inanmazlar, fakat üç-dört kez onun ajan ve proletarya düşmanı olduğunu yazarsanız artık inanırlar' demiş. Biz de Kayyum'un Çokay'ı öldürdüğünü sık sık tekrarlarsak elbette inanırlar." Türkeli Komitesi'nin kurulmasına, 18 Eylül 1950 tarihinde Münih'teki hazırlık toplantısına katılan Zeki Velidi Togan destek vermişti. Amerikan Komitesi'nden mali, Zeki Velidi Togan'dan manevi destek alan Türkeli Komitesi, 1951 yılının Eylül ayında düzenlendiği toplantıda ismini Türkistan Azatlık Komitesi olarak değiştirerek, Türkçe ve Rusça Türkeli dergisini yayımlamaya başladı.
Türkistan Milli Kurtuluş Hareketi'ni bölmek ve ona ihanet etmekle suçlanan Karis Kanatbay, Türkeli dergisinde yazdığı bir yazıda kendisini şu şekilde savunuyordu:
Bugün göçmenler arasındaki demokratik güçleri Bolşevizme karşı savaşta bir merkezde toplamak, göçmenlerin en önemli görevlerinden biridir .. . Türkistan'da Bolşevizm olmaksızın milli müstakil hükümet kurmak için teşkil edilen Türkeli Komitesi, Amerikan Komitesi Başkanı Don Lewin'in göçmenler arasındaki bütün demokratik güçleri bir araya getirme çabasına destek olacaktır .. . Beş Rus örgütünün milli mesele hakkındaki karariarım Türkeli Komitesi tamamen kabul etmiyorsa da, Bolşevizme karşı bir güç oldukları için onları destekleyecektir.
5 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.