Normalde böyle hassas bir konu hakkında yorum yapmak istemezdim ama bu konu hakkında yazılmış bir inceleme olmadığı için okuyacaklar açısından olumlu/olumsuz katkı sağlayacağını düşünerek bir iki şey söylemek istiyorum.
Zabel Yesayan, 1909 Adana olaylarında orada bulunmuş tek kadın Ermeni aydını olduğu söyleniyor. Kitap bir hatırât/anı türünde yazılmış, gerçek olaylardan esinlenmesine karşın tarihsel gerçeklerden çarpıtılmış; olayları temel bazda sadece kendi kimliği açısından ele alınmış olduğunu görüyoruz.
"Ben Osmanlıyım, birçok sevdiğim komşum Türk" dese de birçok kez çuvaldız karşı tarafa batırılmış. Yani olaylara tarafsız olan biri dahi kitapta gizli bir baskın taraftarlık olduğunu görecektir.
Müverrih değilim, bu konuda derin akademik bilgilere de sahip değilim. Sadece şunun farkındayım, karşılıklı acılar yaşanmış; mukâteleler olmuş.
Hırsların ve cahilliğin cereyan ettiği Çukurova toprakları kanla sulanmış, konu dışında kalan birçok Türk ve Ermeni ailelerin mağdur olduğu görülmüş. Ve yaşanan bu olaylar sonrasında yine mağdurları koruyan kollayan "Osmanlı" olmuş; birçok hârb divanları kurulmuş, mağdurlar dinlenmiş ve yetimler konusunda Patrikhane ile ortaklaşa yetimhanelerin kurulması ve düzenden sorumlu olması için heyetler atanmıştır.
Yazarımız da bu heyetle birlikte İstanbul'dan Adana'ya gidip yetim kalan çocuklar için düzenden sorumlu olmuştur.
Kitap sonunda kendilerince uygun gördükleri bazı belgeler ve fotoğraflar da mevcuttur. Elbette yazarın kimliğinden ötürü kendilerini genel olarak TEK "mağdur" olarak tanımlamalarından dolayı, Türklere karşı mağdurların ağzından nefret söylemleriyle de sık sık karşılaşacağız kitapta.
SADECE, okuduğunu anlayıp, sorgulama yetisine sahip olan kişilerin okumasında bir zarar göremiyorum.
(Aksinin nelere mâl olabileceğini biliyoruz artık. )
Tarihçiler için de özellikle savunup/anti-tez oluşturabilmeleri için bir kaynak olabileceğini düşünüyorum. Zira Cemal Paşa'nın ifadeleriyle Zabel Hanımın ifadeleri örtüşmüyor.
İyi okumalar
