Kitapla ilgili çokça şey yazılmış, ben uzun bir inceleme değil ama birkaç tespitte bulunmak istiyorum. Eseri kıymetli kılan nokta Aydınlanma ethosunun egemen olduğu bir çağda ona karşı duran nadir metinlerden olması, bunun dışında kayda değer hiçbir yönünün olduğunu düşünmüyorum. İlkin Rousseau'nun da sonradan fark ettiği gibi eserin dili ve akıl yürütme biçimi çok cılız. İlkokuldaki münazara yarışmalarında istemeye istemeye belirli bir konuyu savunmak zorunda kalan öğrencilerin yazım şekli ve kanıtlama biçimlerine oldukça benzeyen bir tarzı var. Eserde yaygın olarak; yanlış yön, yetersiz örnek ve karmaşık nedenler safsataları kullanılmış. Neden ile sonuç birbirine karıştırılmış, tekil örneklerden aceleci genellemelere varılmış ve kompleks nedenler sonucunda gerçekleşen birçok tarihi olay tek bir nedene bağlanmış. Tabii mantık bu kadar kötü olunca, muhafazakar birçok düşünür gibi duygulara başvurulmuş. Vatan, namus, ahlak, bayrak, kral vb. birçok değerin elden gittiği üzerinden geliştirilen bir yaygara ile argümanların yetersizliği örtbas edilmeye çalışılmış. Dikkatimi çeken bir başka nokta ise, sürekli biçimde erdem ve bilgiyi, bilimi birbirine zıt gösteren söylemlerde kanıt olarak Sokrates'in kullanılması. Halbuki Platon'un diyalogları aracılığıyla tanıdığımız Sokrates, Rousseau'nun tam aksine bilgi olmadan erdemin olmayacağını, erdem ve bilginin sürekli birbirini beslediğini hatta, radikal bir biçimde, bilen insanın kötülük eylemeyeceğini savunmuştur. Bu yönüyle de Fransız Aydınlanmacılarından ressam Jacques-Louis David tarafından bir Aydınlanma şehidi gibi görülüp, ölüm anı resmedilerek, döneminin sembolü haline gelmiştir. Aydınlanma felsefesinin elbette kendi içerisinde çelişkili ve yanlış yönleri mevcut. Ancak Rousseau'nun metni Aydınlanma olmasa ne olurdu, ona alternatif olarak ne gelebilirdi sorusunun cevaplarından birisi olması bakımından, Aydınlanma'nın ne kadar kıymetli olduğunu kanıtladı bir daha gözümde. Bu anlamıyla amacının aksine hizmet etmiş oldu. "Aydınlanma niçin değerlidir?" sorusunun cevabı için okunması gereken eserlerden.

Bilimler ve Sanatlar Üstüne SöylevJean-Jacques Rousseau · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 20191,594 okunma

··

1.073 görüntüleme

Ezgi

@paredrosum ·

15 Ağustos 2019 17:04

Söylediğiniz gibi Rousseau’nun örnekleri çok karmaşık. Havada uçuşuyorlar sanki. Kitapta orijinal fikirler o dönem içinde bile yok. Ama sanatın arındırıcı özelliği gibi özcü bir görüşe karşı çıkması değerli. Sanat ve bilimle uğraşan insanlara biçilen değerin bir uygarlık kibri olarak ele alınmasını sevdim diyebilirim hatta. Aydınlanmanın sınırsızca kabul ettiği ilerleme fikrine ve aydın insan idealine bir eleştiri getirilmesi epey normal. Eleştiriler ve benimsediği fikirlerle heyecan verici bir dönem.

Barış ertürk

@Bariserturk123 ·

04 Haziran 2022 16:32

Söylediğiniz gibi karışık çok fazla nokta var. Fakat sizin söylediğinizin aksine bilim ile Erdem’in birbirine zıt olması gerektiğini bazı kendini beğenmiş, şöhret düşkünü insanlar için söylediğini düşünüyorum. Yanlış hatırlamıyorsam kitabın son kısımlarında değerli bilim insanlarına övgülerde bulunuyor ve bilimin,sanatın herkes tarafından icra edilemeyeceğini vurguluyor. Kitabın son kısmındaki bir alıntıyı eğer faydalı olacaksa yazıyorum. Tekrardan elinize sağlık👏 “Tabiatın, çırak yetiştirmek için yarattığı insanların ustaya ihtiyaçları olmamıştır. Verum’lara, Descartes’lara, Newton’lara, insanların bu ünlü rehberlerine kimse rehberlik etmemiştir. Hangi rehber onları dehalarının götürdüğü yere götürebilirdi? Küçük hocalar, onların düşüncesini kendi dar kafalarının çemberine sokup daraltmaktan başka bir şey yapamazlardı. Onlar çalışmayı ilk rastladıkları zorluklardan öğrenmiş ve aştıkları büyük mesafeleri bu zorlukları yene yene aşmışlardır. İlim ve sanatlarla uğraşmalarına izin verilecek kimseler, kendilerinde büyük üstadların izlerinde yürümek ve onlardan ileri gitmek kudretini bulan sayılı insanlar olmalıdır. İnsan zekasının anıtlarını dikmek yalnız bu birkaç kişinin hakkıdır.”

Hasan Suphi

@homomysticus ·

04 Haziran 2022 21:45

Merhaba, okuyalı epey zaman oldu, hatırlamak için bir daha baktım. Haklısınız, bilgin ve bilge ayrımı var kitap boyunca. Dönemin -sanırım özellikle de felsefeden uzak- bilim insanları ve sanatçıları için bilgin ifadesini kullanıp eleştirinin çoğunu onlara yöneltiyor. Tabi yer yer bu eleştiri tüm bilim ve sanatlara karşı bir cephe almaya dönüşüyor. Sonda saydığı bilim insanları ise, bilim insanlığından ziyade filozof yönleriyle Rousseau'nun övgüsüne mazhar oluyor sanırım. Zira Newton hariç diğer saydığı isimler, bilim insanın da ziyade filozof olarak tanınıyor. Newton da, "Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri" ile büyük oranda felsefi bir atılım da gerçekleştiriyor. Teşekkür ederim katkınız için, sağlıcakla kalın...

1 sonraki yanıtı göster

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Hasan Suphi