Richard Sennet’in modernliğin ve kapitalizmin kişilik üzerindeki etkileri üzerinde durduğu ‘’Karakter Aşınması’’ kitabı çalışma üzerindeki temel kırılmanın olduğu fordizm ve postfordizm ekseninde birkaç kişiyi örnek alarak rutin ile esnekliğin, sabitlik ile değişkenliğin, organize hareketler ile örgütsüzlüğün karşılaştırmasını içeriyor. Sennett kitapta bu durumları ve bunların daha nice sonuçlarını odak noktasına alıyor ve incelediği kişilerdeki etkilerinin de yardımıyla bir sonuca varıyor; yeni kapitalizmle iş insanlarda aşınmış karakterler doğurmuştur. Enrico, Rico, Rose, IBM çalışanları, eski Yunan fırıncılar ve yeni fırıncılar üzerinden belli tahlillerle ilerlemektedir kitap. Enrico ve eski Yunan fırıncılar fordist dönem işçileri olarak rutin, tam zamanlı çalışma, ürüne daha az yabancılık gibi durumlarla iç içeyken Rico, Rose, IBM çalışanları ve yeni fırıncılar postfordist dönem olan yeni kapitalizm dönemi içinde esneklik, büyük oranda yabancılaşmışlık, kopukluk, rutinsizliğin yarattığı risk, vasıfsızlık ve okunaksızlaşmış kimliklerle başbaşa kalmıştır. Sennett bunları irdelerken modern toplumların iş ekseninde örgütlendiğini ve hayatlarını, karakterlerini belirleyen şeyin bu eksen olduğunu söylüyor. 80 öncesi sınıf hareketleri baskınken ve bir örgütlenmeye rastlanırken 80 sonrasındaki kimlik hareketlerinin sınıf hareketlerinin yerini alması ile kimliğin, karakterin oluşumu daha ön plana çıkmıştır ve bu süreçte örgütlenme de giderek azalmış; bireyselleşme, insanların kendisine dönüşü, karakter inşaları yahut yıkımları büyük öneme sahip olmuştur. Bu dönüşümde kültürel gecikmenin mümkün olduğundan da bahsetmemiz gerekmektedir. Maddi bir dönüşüm var fakat hala fordist döneme ait iş etiğinin oluşturduğu bir zihniyetle toplumlar ayakta duruyor. Bu şekilde kişiler algı ve fiziki durumları eşit gitmemesinden ötürü yabancılaşmanın dozunu artıracak bir gecikmeye maruz kalıyor; kültürel gecikme. Esneklik sürekli değişim anlamıyla da insanlara yüklendiği için uzun vade olmaması bir noktada kültürel gecikmeyi hafifletmiştir fakat Sennett’a göre uzun vadenin sonu demek toplumsal istikrarın da sonu demektir. İstikrarsızlaşan toplumda panik hali de istikrar sağlayan şey olacaktır. Sennett rutinin insani görülmemesini en başından beri eleştiriyor ve bu esnekliğin rutin çalışmanın negatifliğini örtmek için getirildiğinden fakat insanlardan da çok şey götürdüğünden bahsediyor. Sanayi işçisini hantal gören sistem yeni çevik ve hızlı kişiler getirmiştir; insanlar artık girişimcilik ile kendilerini pazarlamaktadır. Bu noktada kişilerin düştüğü bunalım ise kitapta öncesinde bahsettiğim kişilerle detaylandırılıp örneklendirilmiştir. 80 sonrası oluşan bu gelişme ile kimlikler erozyona uğramış ve okunaksızlaşmıştır. Bu durumları ortaya koymada Braverman’ın vasıfsızlaşma teorisine bakmamızı tavsiye ederken bu durumların üstesinden gelmede sistemin nasıl oyunlar, mobingler çevresinde döndüğünü ise Buroway’in oyun teorisine bakarak çözümleyebileceğimizi düşünmekteyim. Sennett’a göre bu oyunlar büyük bir mental yorgunluğa yol açarken tüm bu durumlar dahilinde hangi sistemi daha olumluyor derseniz, hiçbirini. Çünkü kanaatimce Sennett’a göre ikisinin de büyük oranda insanlara yıpranmışlık kattığı çok açık. Bu kanımı kitabı sonlandırdığı paragrafıyla destekleyip ben de incelememi sonlandırıyorum. Fazlasıyla dolu bir kitap. Özellikle devam niteliğinde düşünebileceğiniz ‘’Saygı’’ ve ‘’Zanaatkar’’ kitapları ile kafanızda bir çok şey berraklaşacaktır. Sennett, zaman ayrılıp donanıma katılası bir bey..
‘’Ailemin acılarla dolu muhalif geçmişinden çok şey öğrendim; değişim, kitlesel ayaklanmalarla değil, ihtiyaçlarını birbiriyle paylaşan insanların arasında, toprakta yeşerir. Bu ihtiyaçlar ne tür bir politik programa hayat verir, bilmiyorum. Ama, insanları birbirleri için kaygılanmaz hale getiren bir rejimin, meşruiyetini uzun süre koruyamayacağından eminim.’’
