DÜNYAYA HÂKİM OLAN KİM XIV
Dünyaya Hâkim Olan Kim? Avrupa uygarlığı –diye yineledim birkaç kez– otomatik olarak kitlelerin ayaklanmasını üretmiş bulunuyor. Tersinden bakıldığında da, bu ayaklanmanın gerçekleşmesinin çok iyi bir yanı var; ne olduğunu söyledik: Kitlelerin ayaklanması insan yaşamının çağımızda akıl almaz oranda büyümesiyle aynı şey.
Gel gelelim aynı olgunun öbür yüzü dehşet verici; bu yüzünden bakıldığında, kitlelerin ayaklanması insanlığın ahlakının kökünden bozulmasıyla aynı şey. Gelin şimdi olguyu yeni bakış açılarından görelim.
1
Yeni bir tarih çağının özü ya da karakteri iç değişikliklerin –insanın ve ruhunun değişikliklerinin– ya da dış değişikliklerin – biçimsel ya da mekanik değişiklikler– sonucudur. Bu sonunculardan hiç kuşkusuz en önemlisi iktidarın yer değiştirmesidir. Ama bu olgu ruhun da yer değiştirmesini birlikte getirir. O nedenle, bir çağa onu anlamak niyetiyle yaklaştığımızda, sormamız gereken ilk sorulardan biri şu olmalıdır: “O dönemde dünyaya kim hâkimdi?” Söz konusu dönemde insanlık aralarında iletişim bulunmayan birkaç parçaya ayrılmış, onlar da birbirinden bağımsız iç dünyalar oluşturuyor olabilirler. sayfa 159