How
Buzdan otelin
içinde
Dünyanın tümüyle kar ve buzdan
yapılmış ilk oteli 1989’da kuruldu ve
o günden beri ziyaretçilerine eşsiz
bir deneyim yaşatıyor. Isveç’in
Jukkasjarvi köyündeki otel her
yaz eriyor ve her kış yeniden
inşa ediliyor.
6
Lamalar gribi
yenmemize
yardımcı olabilir
Grip virüsü her yıl milyonlarca insana
bulaşıyor ve tüm dünyada 650.000
civarı ölüme yol açıyor. Sürekli
mutasyona uğrayan virüs kendi yapısını
değiştirerek vücutlarımızın doğal savunma
sistemlerini atlatıyor ve doğal bağışıklığımızı
pekiştirmek için kullandığımız aşıları etkisiz
bırakıyor. O yüzden de grip virüsünün
kökünü kazımak çok zor ve her yıl yeni aşı
gerekiyor.
Ancak bilim insanları bu şekil değiştiren
virüse karşı hiç beklenmedik bir silah
keşfettiler: Lama antikoru. Antikorlar,
bağışıklık sisteminin ürettiği ve virüslerin
yüzeyindeki proteinlere bağlanarak onları
etkisiz hale getiren küçük proteinler. Insan
antikorları yalnızca virüsün yüzey
proteinlerinin ucuna tutunabiliyor, oysa
Lama kanındaki küçük
antikorlar, virüslere karşı
çok başarılı
10
Dörtgen buzdağları
gözlemlendi
NASA’nın, kutup buzlarını gözlemleme
operasyonunda Antarktika üzerinde uçan
ekipler, Larsen C buz sahanlığının yakınlarında
alışılmadık biçimde köşeli iki buzdağına
rastladılar. Buzdağlarının düz kenarlı olması
görülmedik şey değil ama bilim insanları ilk
defa bu kadar düzgün biçimli örnekler görüyor.
10
Da Vinci’nin sanatçı
gözü açıklandı mı?
Leonardo da Vinci’yi konu alan portre ve
heykellerin analizi, onun bir gözün hafifçe
dışa doğru bakmasına yol açan ekzotropiden
muzdarip olabileceğini düşündürüyor. Bu
durum, onun bir yandan modele bakıp bir
yandan düz tuvali boyarken 3B ve 2B görüş
arasında geçiş yapmasını sağlamış olabilir.
55 km uzunluktaki Hong Kong-Zhuai-Macai
Köprüsü dokuz yıla ve 20 milyar dolara mal
olan inşaatın ardından hizmete girdi. Köprü
ve tünel sistemi, Hong Kong ve Macao özerk
bölgelerini anakaradaki Zhuhai şehrine
bağlıyor.
10
Çin, en uzun deniz
geçidini açtı
55 km uzunluktaki Hong Kong-Zhuai-Macai
Köprüsü dokuz yıla ve 20 milyar dolara mal
olan inşaatın ardından hizmete girdi. Köprü
ve tünel sistemi, Hong Kong ve Macao özerk
bölgelerini anakaradaki Zhuhai şehrine
bağlıyor.
10
Probiyotikler ve antibiyotikler
harika bir ikili oluşturuyor
IT’den araştırmacılar
probiyotiklerle
(vücudumuzdaki yararlı
bakteriler) antibiyotiklerin aynı
zamanda verilmesinin, yaraları
enfekte eden ve antibiyotiğe direnç
gösteren iki bakteri suşunu
ortadan kaldırdığını söylüyor.
Probiyotikler, bakterileri
öldüren bileşikler üreterek onlarla
mücadele edebiliyor, diğerleriyse
hastalığa yol açan bakterilerle
besin rekabetine giriyor.
Probiyotikler genelde yaraları
enfekte eden her türden farklı
patojen suşlarla mücadele ediyor
ama bunu antibiyotiklerle
birleştirmek kolay iş değil. Çünkü
antibiyotik, iyi bakterileri de
öldürüyor. O yüzden de MIT ekibi,
probiyotikleri antibiyotiğin
etkisinden koruyan bir aljinat
kapsülünün içine alarak bu önemli
problemin üstesinden gelmiş.
11
Yeşil bir yerde büyümek
beyne faydalı
Yakın zamanda yapılan bir araştırma, yeşil
bir mahallede büyümenin beyin gelişimine
faydalı olabileceğini gösteriyor. Yüksek
çözünürlüklü 3B manyetik rezonans
(MRI) sayesinde 253 çocuk araştırma
kapsamında tarandı ve etrafı yeşilliklerle
çevrili yerde yetiştirilen ilkokul çocuklarının
beyinlerinin farklı bölgelerinde, beyaz ve
gri madde hacminin fazla olduğu görüldü.
Bu artış da gelişmiş bilişsel işlevlerle
ilişkilendiriliyor.
14
Akıllı kaplamalar
akıllı pencereler
Avustralya’nın Melbourne
kentindeki RMIT
Üniversitesinde geliştirilen
yeni ileri teknolojili kaplama,
“akıllı pencerelere” giden yolu
açıyor. Kendini ayarlayan bu
vanadyum dioksit kaplama,
değişen sıcaklığa tepki
gösteriyor. Hava ısınınca,
kaplama kızılötesi radyasyona
karşı opak bir hal alıyor ama
görünür ışığı geçiriyor, böylece
dışarıyı görebiliyorsunuz. Akıllı
vanadyum dioksit kaplamalı
pencereler standart çift katlı
ısıcama kıyasla yazları %70,
kışları %45 enerji tasarrufu
sağladığı için hem daha verimli
hem de çevreye zararsız.
14
Kuantum kriptografisind
e ve belki de geleceğin bilgisayarlarında kullanılacak olan
fotonların, elektronların aksine, kütlesi sıfır.
17
Darwin ünlü kuramını geliştirmeden önce okuduğu tıp fakültesini, kan tuttuğu için yarıda bırakmıştı
27
200.000 galaksi üstünde yapılan araştırma, evrende üretilen enerji miktarının 2 milyar yıl öncekinin
ancak yarısı olduğunu gösteriyor.
37
Dünya’da 1.500 kadar aktif volkan var ve bunların 169’u ABD’de.
47
Ziraat teknolojisindeki ilerlemelerle her
çiftçinin 265’ten fazla kişiyi beslemesi
gerekeceği tahmin ediliyor.”
55
Rulo halindeki grafenden oluşan karbon nanotüpler, çelikten 100 kat dayanıklı ama altıda biri ağırlıkta
65
%99,98’i havadan
oluşan aerojeller
üretildi”
65
Yapılan bir ankette Amerikalıların %47’si dronla kargo teslimatına olumlu baktığını bildirdi.
71
DHL bir pilot uygulamada geçen yıl Alplerdeki köyler arasında dronla 130 teslimat yaptı.
73
2016’da her bir kargo paketinin teslimi Amazon’a
5,75 dolara mal oldu
75
Formula 1 sürücüleri 2018 sezonu otomobillerinde viraj alırken 6G’yi aşan G kuvvetine maruz kalıyorlar.
77
İngiltere’de Uyarı ve Gözlem Kurumu tarafından inşa edilmiş 3.000’den fazla nükleer sığınak
var ve bunların bir kısmı satılık
81
2017’de üç kişi Wiltshire’da Savunma Bakanlığı’na ait eski bir nükleer sığınakta kenevir
yetiştirdikleri için tutuklandı.
85
MUYDUNUZ?Dünyanın en büyük saray konutu Brunei’de 200.000 metrekare kaplayan Istana Nurul Iman sarayı
87
Silgi, kalem izini
nasıl siliyor?
Silgiyi kâğıda sürtünce
sürtünme oluşuyor ve bu da ısı
üretiyor. Bu, silgiyi yapışkan
hale getirip sayfanın üstündeki
kurşun kalem grafitini
kaldırmasını sağlıyor.
91
Bitkiler yendiklerini
anlıyor mu?
Bitkilerin aç tırtıllara tepki verdiğini
gösteren kanıtlar var. Bilim insanları, bu
hayvanların yaprakları yeme sesini
dinletince, bitkilerin tırtıllar için zararlı olan
hardal yağını salgıladıklarını gördüler.
91
Platin, altından daha
mı nadir?
Platin altından daha nadir ve çok daha az
çıkarılıyor. 2013’te dünyada yalnızca 179 ton
platin çıkarıldı. Bunu tek bir külçe haline
dönüştürseniz bir araba kadar yer kaplar ama
değeri 8 milyar dolar eder. Aynı yıl çıkarılan
altın miktarı 2.982 ton ve değeriyse 125 milyar
dolar.
91
Neden tüm
çöpleri bir
yanardağın
içine
dökmüyoruz?
Lav yaklaşık 1.000 derece
sıcaklıktadır, o yüzden birçok
çöpümüzü eritebilir. Ancak çöpü
yanardağlara taşımak çok yüksek
maliyetli. Atıkları eritmek toksik
gaz çıkışına neden oluyor ve
çöplerin kalıntıları bu sefer de
yeraltında birikiyor. Ayrıca soğuk
çöplerin sıcak bir lav gölüne
çarpması tehlikeli patlamalara yol
açabilir.
92
Şarkı sözlerini nasıl
uzun süre aklımızda
tutuyoruz?
Ortalama insan beyni 86 milyar
nöron içerir. Bilgi işleyen devasa
bir ağdır bu. Anılar, nöronlar
arasındaki belli bağlantıların
güçlenmesiyle oluşur ve aynı
bilgiyi tekrar tekrar hatırlamayı
kolaylaştırır. Duygular bu
bağlantıları geliştirir ve müzik,
dinleme sırasındaki hislerimizi
etkiler. Beynimiz de ses kalıplarını
sever ve şarkılar da uyaklardan ve
tekrardan yararlanır. Yazılı dilden
önce eski insanlar öyküleri bu
şekilde ezberliyordu. Yani bir
şarkıyı sevseniz de nefret de
etseniz muhtemelen yıllar sonra
bile hatırlayacaksınız.
92
Dünya’nın manyetik alanının
değiştiğini nereden anlıyoruz?
Lavlar soğuyup kayaya dönüşünce, içlerindeki metal
oksitler Dünya’nın o anki manyetik alanıyla aynı yönde
katılaşır. Dünya tarihinin farklı dönemlerinde oluşmuş
kayalardaki metal oksitlere bakarak gezegenin
manyetik alanının milyonlarca yılda defalarca
değiştiğini anlıyoruz.
93
Rüyaları neden bu kadar
çabuk unutuyoruz?
Bilim insanlarının rüyaları neden unuttuğumuz
konusunda birkaç teorisi var. Rüyaların çoğu,
bedenimizin uyanık olduğu zamankinden farklı tepkiler
verdiği derin uyku safhası olan REM sırasında görülüyor.
REM uykusunda, yeni anılar oluşturan sistemler pek iyi
çalışmıyor, o yüzden rüyanın yarısında uyanan kişiler
bunu uzun dönem belleğe aktarma şansı olduğu için
rüyalarını daha iyi hatırlıyor. Beynimiz önemli şeylere
odaklanmak için elzem olmayan bilgileri süzmede çok
iyi, o yüzden belki de çoğu rüyamız hatırlanmaya
değm
eyecek kadar önemsiz.
93
Bakteriler uzayda
sağ kalabilir mi?
Çok ilginç ama evet. Bilim
insanları uyduları ne kadar
temizleyip sterilize etse de baş
belası mikroplar uzay boşluğuna
dayanıp Uluslararası Uzay
Istasyonu’nda boy gösteriyor. Ama
bunu her bakteri değil, kendi
hücrelerini, zorlu ortamlara
dayanması için koruyucu bir protein
katmanıyla saran sporlu bakterilerin
bazıları yapabiliyor. Bakterilerin
dayanıklılığı etkileyici ama diğer
dünyaları keşfederken büyük sorun
çünkü kendi canlı kirleticilerimizi
de istemeden beraberimizde
götürebiliriz.
93
Neden diğer bilim
insanlarının aksine Galileo
ilk adıyla tanınıyor?
Galileo sadece ilk adıyla çağrılmıyordu çünkü hem Galileo hem de Galilei
aslında onun ailesinin ya da aşiretinin soyadları. Bilim insanının kendisi Galileo
adını kullanıyor ve bunu diğer soyadının önüne koyuyordu çünkü Galileo tekil,
Galilei ise çoğuldu. Ailesinin en meşhur üyesi olduğu için Galileo dendi mi kimin
kastedildiği anlaşılıyor, o yüzden de başka ad kullanması gerekmiyordu. O
sıralar İtalyan kültürü, erkeklerin kendi adlarının uzunluğunu değiştirmesine
ve duruma göre, babalarının adını ya da doğum yerini de eklemesine izin
veriyordu. Bugünkü “adı – soyadı” sıralaması İtalya’da zorunlu olduğunda Galileo
zaten yetişkindi.
93
Protein yemek
tokluk hissi
yaratır mı?
Bilimsel araştırmalar, protein
bakımından zengin öğünlerin
gerçekten de tok hissettirdiğini
gösteriyor. Proteinleri sindirdiğinizde
üretilen peptitler, bağırsaktaki kanı
süzen ana damardaki mu opioid
reseptörlerini (MOR) baskılıyor. Bu
reseptörler yiyecek alımını kontrol
ediyor ve baskılanmaları da iştahı
dizginliyor. Dahası, peptitler beyne
sinyal yolluyor, beyin de bağırsakları
uyararak glikoz salgılamasını
sağlıyor. Böylece yeme arzusu
hafifliyor.
94
Google’ın kaç tane veri
merkezi var?
Google’ın her biri kendi çalışmasını
sağlayan donanımlarla dolu tam 15
devasa bilgi işlem tesisi (yani veri
merkezi) var. Bunların çoğu ABD’de
ama birkaçı da Avrupa, Asya ve Güney
Amerika’da.
94
TÜM DENIZ CANLILARININ
%25’I MERCAN
RESIFLERINDE YAŞIYOR
98
ATOMUN
%99.9
FAZLASI BOŞLUK
98
1,8KG
ORTALAMA INSAN VÜCUDUNDAKI
BAKTERILERIN AĞIRLIĞI
98
KAR TANESI ŞEFFAFTIR
AMA TÜM GÖRÜNÜR IŞIK
TAYFINI DAĞITTIĞI IÇIN
BEYAZ GÖRÜNÜR.
98
ÇERNOBIL’IN RADYOAKTIF
YAĞMURU BATI’DA IRLANDA’YA
KADAR ULAŞMIŞTI.